الجوهرتين العتيقتين المائعتين من الصفراء و البيضاء (الذهب و الفضة)
الجوهرتين العتيقتين المائعتين من الصفراء و البيضاء (الذهب و الفضة)، از آثار دانشور جامع علوم عقلی و نقلی و طبیعی، مورخ، جغرافیدان، فلکی و کیمیاشناس قرن چهارم هجری قمری، ابومحمد حسن بن احمد بن یعقوب همدانى، مشهور به ابن حائک (حدود 280-345ق)، است که ارزشمندی و انواع و چگونگی دو گوهر قیمتی زرد و سفید (طلا و نقره) را از منظر قرآنی، روایی، ادبی و علوم طبیعی بررسی میکند. پژوهشگر معاصر، احمد فؤاد پاشا، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزشمند را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابن حائک و بهخصوص ویژگیها و روش اثر حاضر را شناسانده است.
- گفتنی است که محقق افزون بر آنچه گذشت، شماره صفحات نسخه خطی را نیز در متن حاضر در حاشیه راست و چپ آورده و همچنین چند فهرست فنی و علمی سودمند (مانند واحدهای مقایسه طول، وزن و زمان در تمدن اسلامی، بروج آسمان و منازل شمس و قمر، جدول اسامی برخی از معادن و موادّی که در آثار علمی و میراث اندیشه اسلامی آمده، فهرست تاریخی و جغرافیایی، اسامی معادن و مواد دیگر و آلات و ادوات و اصطلاحات علمی) هم در پایان کتاب به آن افزوده است.
| الجوهرتين العتيقتين المائعتين من الصفراء و البيضاء (الذهب و الفضة) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حائک، حسن بن احمد (نويسنده) پاشا، احمد فواد (محقق) |
| عنوانهای دیگر | کتاب الجوهرتین العتیقتین المائعتین من الصفراء و البیضغء (الذهب و الفضه) |
| ناشر | دار الکتب و الوثائق القومیة. الإدارة المرکزیة للمراکز العلمیة. مرکز تحقیق التراث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 2009م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-18-0661-0 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2ج9 392 QE |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابن حائک، مقدمهای طولانی را درباره ارزشمندی طلا و نقره از دیدگاه آیات، روایات، اشعار عربی و سخنان مردم، آورده[۱] و تأکید کرده که درباره زمین، کتاب «الحرث و الحيلة» و درباره حیوان، کتاب «الإبل» را نوشتم و دریغم آمد که در مورد طلا و نقره که ارزشمندتر است، اثری تألیف نکنم[۲].
- احمد فؤاد پاشا، توضیحات عالمانه و ارزشمندی را درباره روش و رویکرد علمی نویسنده افزوده است[۳]؛ از جمله توجه ابومحمد همدانى به مشاهده و تجربه علمی[۴].
ساختار و محتوا
- نویسنده در این اثر، مباحث بسیاری را مطرح کرده است؛ از جمله: اسامی طلا و نقره، چگونگی تشکیل طلا و نقره در معادن و استخراج طلا از معدن.
نمونه مباحث
- «كان علي - صلواتاللهعليه - إذا دخل بيت المال فنظر إلی الصفراء و البيضاء، قال: ابيضّي و اصفرّي و غُرّي غيري»[۵].
ترجمه: علی (صلوات خدا بر او) وقتی داخل بیت المال میشد و به زرد (طلا) و سفید (نقره) نگاه میکرد، میگفت: از سفیدی و زردی بدرخش! و غیر از مرا فریب بده.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.