التقریب لحد المنطق و المدخل إلیه بالألفاظ العامیة و الأمثلة الفقهیة

التقريب لحد المنطق و المدخل إليه بالألفاظ العامية و الأمثلة الفقهية، از آثار شاعر، ادیب، محدث، فقیه و فیلسوف اندلسی قرن پنجم هجری قمری، ابومحمد على بن احمد بن سعید بن حزم، مشهور به ابن حزم (384-456ق)، دیدگاه‌های نویسنده را درباره منطق ارسطویی نشان می‌دهد. در پایان این کتاب، رساله «محك النظر في المنطق» نوشته متکلم، فقیه و صوفی ایرانی قرن پنجم هجری قمری، ابوحامد محمد بن محمد غزالی (450-505ق)، درج شده است که آرای او را در همین موضوع بیان می‌کند. پژوهشگر معاصر، احمد فرید مزیدی این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقات سودمندی را بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابن حزم و ابوحامد محمد غزالی و روش این دو اثر را با اختصار معرفی کرده است.

التقریب لحد المنطق و المدخل إلیه بالألفاظ العامیة و الأمثلة الفقهیة
التقریب لحد المنطق و المدخل إلیه بالألفاظ العامیة و الأمثلة الفقهیة
پدیدآورانابن حزم، علی بن احمد (نويسنده)

غزالی، محمد بن محمد (نویسنده)

مزیدی، احمد فرید (محقق)
عنوان‌های دیگرمحک النظر في المنطق
ناشردار الکتب العلمية
مکان نشرلبنان - بیروت
سال نشر13سده
چاپ1
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
13 /ع4الف2 66 BC
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

  • ابن حزم با تأکید بر سودمندی کتاب‌های هشت‌گانه ارسطو درباره حدود منطق، افزوده است:
  1. توضیح این کتاب‌های مفید برای مردم، از خیرات در نزد پروردگار است.
  2. مردم درباره ارزش‌گذاری این کتاب‌ها به 4 دسته، تقسیم می‌شوند که 3 دسته خطاکارند و فقط دسته چهارم راه درست را پیموده و بدون افراط و تفریط در این زمینه سخن گفته‌اند.
  3. ولیکن پیچیدگی ترجمه و آوردن الفاظ غیر عمومی و نامأنوس از آفات این کتاب‌ها است.
  4. ما با بیان کردن کلمات و عبارات این کتاب‌ها به ‌شکل آسان و ساده، به‌سوی خدای متعال تقرب می‌جوییم تا همه مردم از عوام و خواصّ، مقصود را به‌خوبی دریابند[۱].
  • احمد فرید مزیدی، می‌گوید: هرچند این اثر، نکته‌ها و فواید بسیاری دارد، ولی ابن حزم در مواردی با ارسطو مخالفت کرده، اما منظور او را به‌درستی دریافت نکرده و کتابش را پُرغلط ساخته است[۲].
  • احمد فرید مزیدی، «محك النظر في المنطق» را نه مخالف با منطق ارسطویی، بلکه مثالی برای جلوه این منطق در فرهنگ اسلامی شمرده و افزوده است: منطق در نظر ابوحامد غزالی از سویی، اصالت دارد و از جنبه ذاتی و فلسفی انسان، نشئت گرفته و از سویی دیگر، معیار و ابزاری کاربردی است که به معرفت اسلامی نظم می‌بخشد تا از اشتباه در اجتهاد و قیاس در امان بماند[۳].

ساختار و محتوا

  • کتاب حاضر به‌ترتیب ذیل سامان یافته است:
  • «التقريب لحد المنطق» (مدخل، اسامی مفرد، اخبار، برهان، بلاغت و شعر).
  • «محك النظر في المنطق» (قیاس و شروط آن و حدّ و حدود و تعاریف و خلل آن و 8 امتحان در خصوص مواردی که درباره تعاریف و حدود آن اختلاف شده است).

نمونه مباحث

  • ابن حزم، با تأکید بر ارزش والای تعلیم معارف حق و حقّ‌پذیری به مردم می‌گوید: زیانی که بر اثر نادانی، به انسان و جامعه می‌رسد، بدتر از خسارتی است که بر فقیران و مسکینان وارد می‌شود. او با ستمگر و نادان شمردن «مستکفی»، پادشاه اموی که از سال ۴۱۴ تا ۴۱۶ق در اندلس حکومت کرد، زندانی شدن خودش را در این دوره، شاهدی بر این سخن حکیمانه می‌شمارد[۴].
  • ابوحامد غزالی، «محك النظر في المنطق» را مختصری دانسته که برخی از تفاصیل آن را در معيار العلوم آورده است[۵].

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه نویسنده، ص12-14
  2. ر.ک: مقدمه محقق، ص3
  3. ر.ک: همان، ص195
  4. ر.ک: متن کتاب، ص184
  5. ر.ک: همان، ص279

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.


وابسته‌ها