البشارة و الإتحاف بما بين ابن تيمية و الألباني في العقيدة من الإختلاف

‏البشارة و الإتحاف بما بين ابن تيمية و الألباني في العقيدة من الإختلاف
پدیدآوران	سقاف، سید حسن بن علی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	النقول الواضحة الجلية في عرض إنکار الالباني في العقيدة علي إبن تيميه
سال نشر	مجلد1: 2007م , 1428ق ,
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

البشارة و الإتحاف بما بين ابن تيمية و الألباني في العقيدة من الإختلاف یا «النقول الواضحة الجلية في عرض انكار الألباني في العقيدة علی ابن تیمية»، به قلم حسن بن علی سقاف، کتابی است در طرح ایرادات و نقدهای شیخ محمد ناصرالدین بن حاج نوح البانی (متوفی 1420ق) معروف به «البانی‎» بر افکار و دیدگاه‌های تقی‌الدین ابوالعباس احمد بن شهاب‌الدین معروف به «ابن تیمیه» (متوفی 728ق).

ساختار

کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده، 17 فصل، یک خاتمه و یک بخش الحاقی است. در هر فصل ابتدا دیدگاه ابن تیمیه مطرح شده و سپس با کلمه «قلت» پاسخ داده شده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه، کتاب و انگیزه خود از نگارش این رساله را این‌گونه توضیح می‌دهد: در این رساله برخی از اختلافات عقیدتی در توحید که بین ابن تیمیه و البانی به شکل خاص و باقی اصحاب به شک عام وجود داشته را ذکر کرده‌ام. همچنان که برخی مسائل اختلافی فروع را نیز که البته‌اندک است ذکر کرده‌ام‏.

او در ادامه چنین توضیح می‌دهد: سبب تألیف این کتاب ملاقاتم با جوانی از شاگردان البانی بود که از من پرسید: چرا البانی با ابن تیمیه در بعضی مسائل عقیدتی مخالف است و بر او اشکال می‌کند؟ پاسخ دادم: این سؤال را باید پیش از آنکه از من بپرسی از استادت البانی بپرسی چراکه او از جمله تقبیح و مذمت‎کنندگان عقاید ابن تیمیه در مسائل متعدد است که اگر کسی آن‌ها را جمع کند بالغ بر دویست مسئله می‌شود. او گفت: ای‌کاش از آن‌ها اطلاع می‌یافتم. گفتم برای تو رساله‌ای در رابطه با برخی از این مسائل می‌نویسم. باشد که به یاری خداوند همه این مسائل را گردآورم و در کتابی بزرگ همه مسائلی که در آن‌ها اختلاف بین ابن تیمیه و ابن قیم و شوکانی و مقلدینشان و پیروانشان چون البانی و برخی از سلف ذکر کنم‏.

علمای وهابیت در عصر حاضر بیشترین منبع استدلال خود را سخنان ابن تیمیه (متوفی 728ق) و محمد بن عبدالوهاب (متوفی 1206ق) قرار داده‌اند. این مسئله در مرحله اول این تصور را ایجاد می‎‎کند که طبیعتاً بین این‌ها نباید اختلافی در مسائل اصول اعتقادی فرقه خود وجود داشته باشد؛ چراکه به گفته علمای اهل سنت، اصول اعتقادی اجتهاد پذیر نیستند؛ اما با مطالعه منابع و کتاب‌های علمای وهابیت‎، خلاف این تصور ثابت می‎‎شود و باوجوداینکه در زیرمجموعه وهابیت جریان‎‎هایی وجود دارد، این اختلاف در مسائل اعتقادی به‌روشنی دیده می‎‎شود. جریان «البانیه» یکی از جریان‎‎های سلفی وهابی است که مؤسس آن شخصی به نام محمد ناصرالدین البانی است. جایگاه نسبتاً بالای او در بین وهابیت‎، به‌مرور زمان جریانی را با نام البانیه شکل داد که در افکار و عقاید پیرو وی بودند‎. البانی خود را تابع ابن تیمیه معرفی کرده و از او به بزرگی یاد می‎‎کند‎؛ باوجوداین، در مسائل اعتقادی اختلافاتی اساسی با ابن تیمیه دارد‏.

ابن تیمیه با زیر سؤال بردن احادیث مورد اجماع اهل سنت و با نسبت‌دادن جعل، وضع و ضعیف‌السند به روایات، مورد بازخواست و سرزنش بسیاری از اهل علم از اهل سنت و جماعت قرار گرفته است. یکی از روایاتی که ابن تیمیه آن را نقد و رد کرده است، حدیث ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) در غدیر است. ابن تیمیه قائل است که این حدیث در صحیحین وارد نشده و از جمله احادیث مُسند محسوب نمی‎‎شود. او در کتاب حاضر با استناد به سخن ابن حزم که گفته حدیث «من کنت مولاه فعی مولاه» از طریق ثقات نقل نشده صحت این حدیث را مورد تردید قرار داده است.

البانی در جلد چهارم کتاب «سلسلة ‎‎الأحادیث الصحیحة» سندی را برای این حدیث می‎‎نویسد که نشان از متقن و صحیح‌بودنِ سند آن دلالت دارد‏. همچنین در کتاب الصحیح خود می‌نویسد: «جداً مایه تعجب است که شیخ‌الاسلام ابن تیمیه در منهاج السنة بر انکار و تکذیب این حدیث اصرار می‌ورزد» و در پایان می‌گوید: «هیچ وجهی برای تکذیب این حدیث جز شتاب‎زدگی و مبالغه در رد شیعه نمی‌بینم»‏.

به نظر می‌رسد قضیه دشمنی ابن تیمیه با شیعیان امری مشهود شمرده می‌شود که حتی البانی نیز که از پیروان ابن تیمیه به شمار می‎‎رود و دشمنی خاصی با شیعه دارد، به این مسئله مهم اشاره می‎‎کند. از سخن البانی این نتیجه به‌دست می‌آید که در بسیاری از مواردی که ابن تیمیه به نقد می‌پردازد و بسیاری از احادیث را زیر سؤال می‌برد، باید به این دشمنی او با شیعیان توجه نمود‎. با تذکر این نکته، بسیاری از سخنان او فاقد اثر و حجیت خواهند بود‎‏.

موضوع توسل از دیگر مسائل اختلافی است. ابن تیمیه در کتاب «قاعدة جليلة في التوسل و الوسيلة» مشروعیت توسل به ذوات را انکار کرده است سپس از این نظریه برگشته همچنان که شاگردش ابن کثیر در البدایه و النهایه به این مطلب اشاره نموده است.

در مقابل شوکانی در «تحفة الذاكرین» توسل را جایز دانسته است. او در صحیفه 37 از کتابش بابی را با نام «وجه التوسل بالأنبیاء و بالصالحين» نام‌گذاری کرده و توسل به خداوند متعال به‌وسیله انبیا و صالحین متذکر شده است. علاوه بر این او در کتاب «الدر النضيد في إخلاص كلمة التوحيد» توسل را جایز دانسته و دیدگاه ابن تیمیه را رد کرده است.

البانی در کتاب «التوسل أنواعه و أحكامه» معقتد به حرمت توسل شده و توسل را از امور گمراه دانسته است علاوه بر این او در مقدمه «شرح الطحاوية» گفته است که مسئله توسل از مسائل اعتقادی نیست و این برخلاف گفته بسیاری از علمای سلفیه است‏.

در بخش دیگری از کتاب به مخالفت ابن تیمیه با زیارت قبر رسول‌الله(ص) و رد مشروعیت آن و مخالفت ذهبی با دیدگاه ابن تیمیه اشاره شده است. ذهبی زیارت قبر پیامبر(ص) و سفر برای زیارت قبور انبیا و اولیا را از افضل قربات دانسته است. سپس در مقام توضیح روایت «لا تشدوا الرحال الا الی ثلاثة مساجد» برآمده و لازمه مسافرت به‌سوی قبر نبی(ص) را مسافرت به‌سوی مسجد آن حضرت دانسته که اختلافی در مشروعیتش نیست؛ زیرا رسیدن به مزار آن حضرت بعد از دخول در مسجد ایشان است. پس باید با تحیت مسجد آغاز کند، سپس به صاحب مسجد تحیت بگوید. ذهبی سپس دعا می‌کند که خداوند زیارت قبر آن حضرت را قسمت خودش و ما نماید‏.

نویسنده در خاتمه ضمن توصیه به رعایت انصاف می‌گوید: تعصبی که اهل سنت در عدم مخالفت با دیدگاه علمای خویش حتی در موضوعات فرعی دارند صحیح نیست، سپس تأکید می‌کند که این رساله شکی باقی نمی‌گذارد که البانی با ابن تیمیه در مسائل اصلی در عقاید و توحید مخالفت کرده است. پس پاسخ متعصبین به آن چیست؟‏.

در انتهای کتاب یک بخش الحاقی آمده که در آن البانی به رد افکار شخصی به نام زهیر شاویش پرداخته و او را نه محقق و نه از اهل علم می‌داند‏.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. کاظمی، ابراهیم، «بررسی اختلافات اعتقادی ابن تیمیه و البانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور: سراج منیر، پاییز 1395، شماره 23، صفحه 75 تا 94.