الاستغناء في معرفة المشهورین من حملة العلم بالکنی
| الاستغناء في معرفة المشهورین من حملة العلم بالکنی (و هو مشتمل علی ثلاثة کتب في الکنی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله (نويسنده) سوالمه، عبدالله مرحول (محقق) |
| سال نشر | 1405ق - 1985م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | محدثان - سرگذشتنامه - نامهای عربی - متون قدیمی تا قرن 14 - نامهای اسلامی -- متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | 5الف8ن 115 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الاستغناء في معرفة المشهورين من حملة العلم بالكنی، مجموعه‌ای است از سه کتاب از ابوعمر یوسف بن عبداللّه بن محمد بن عبدالبر نمرى اندلسى (۳۶۸-۴۶۳ق)، تحت عناوین «من عرف من الصحابة بكنيته»، «أسماء المعروفين بالكنی من حملة العلم ممن اشتهر بكنيته و لم يذكر أكثر أسانيد الحديث باسمه من التابعين و من بعدهم» و «من لم يوقف له علی اسم و لا عرف بغير كنيته من التابعين و من بعدهم»، پیرامون اسامی صحابه و تابعین که با تحقیق عبدالله مرحول سوالمه منتشر شده است.
از این کتاب، با اسامی مختلفی یاد شده است که محقق ضمن اشاره به این اسامی و تحقیق و بررسی پیرامون آنها، چنین نتیجه گرفته است که این کتاب، در اصل مجموعه‌ای است از سه کتاب که توسط ابن عبدالبر، پیرامون اسامی و کنیه صحابه و تابعین، نوشته شده و به همین دلیل، تعابیر علما از آن، مختلف است[۱].
اثر حاضر، کتابی است که در میان علما، معروف و مشهور بوده و بسیاری از ایشان، در تصنیفات و آثار خود، از آن نام برده و به نقل مطالب آن پرداخته‌اند که این امر، نشان از اهمیت و اعتبار بالای کتاب، نزد ایشان دارد. از جمله این آثار، می‌توان به «مقدمة ابن الصلاح فی علوم الحدیث» عثمان بن عبدالرحمن شهروزی (متوفی 643ق) و «تهذیب الکمال فی أسماء الرجال» یوسف بن زکی مزی شافعی (متوفی 942ق)، اشاره نمود[۲].
مؤلف، هریک از سه کتاب خود را با خطبه‌ای کوتاه در ذکر موضوع و تبیین هدف نویسنده از نگارش آن، آغاز نموده است و سپس اسامی افراد در هریک از آنها را در ابوابی بر اساس حروف الفبا (از الف تا یاء) ارائه کرده است؛ به‌عنوان مثال، در هر سه کتاب، بابی تحت عنوان «باب حرف الألف» یا «حرف الألف» یا «الألف» وجود دارد که در ذیل این حرف، ابواب دیگری از الف آمده و مثلا گفته شده: «باب أبي‌إدريس»، «باب أبي‌إبراهيم»، «باب أبي‌إسماعيل»؛ به همین ترتیب تا پایان باب الف با توجه به اسامی مندرج تحت هر بابی از این ابواب. سپس در پایان باب‌های مربوط به هر حرف، بابی به اسامی مفرده یا کنیه‌ها اختصاص داده شده و مثلا چنین گفته شده است: «باب كنی شتی أفراد في الألف»، سپس با حرف «باء»، سپس «تاء» تا حروف آخر الفبا آغاز شده است. این روش در هر سه کتاب، بر همین منوال، رعایت شده است[۳].
نکته قابل تأمل در مورد ماهیت ترتیب حروف الفبا و در نتیجه ماهیت چینش ابواب کتاب و ترجمه اسامی و کنیه‌ها در هریک از این سه اثر، این است که مؤلف این ترتیب را بر اساس حروف الفبا، اما بر اساس چیدمان آن نزد اهالی مراکش و اندلس ترتیب داده است، نه بر اساس ترتیب معروف و آشنای نزد اهالی مشرق‌زمین. در مقدمه مؤلف، به‌ترتیب این حروف، اشاره شده است[۴].
علی‌رغم اشتراکاتی که در روش نویسنده در هر سه کتاب وجود دارد، اختلافاتی نیز در ماهیت ماده و روش ذکر تراجم کنیه‌های سه کتاب به چشم می‌خورد که شرح کامل آن، در مقدمه محقق آمده است[۵].
مؤلف در این کتاب، صرفا به ذکر کنیه و نام افراد اکتفا نکرده، بلکه اهتمام و توجه ویژه‌ای به جرح و تعدیل رجال مذکور در آن داشته و روایات را با دقت، مورد بررسی قرار داده و به حکم پیرامون صحت یا ضعف آنها، پرداخته است. دقت وی در این موضوع، به حدی زیاد بوده که اقوال او در این زمینه، مورد اعتماد سایر علما و نویسندگان، قرار گرفته است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.