الأربعين في دلائل التوحيد
| كتاب الأربعين في دلائل التوحيد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انصاری، عبدالله بن محمد (نویسنده)
فقيهي، علي بن محمد (مصحح) ابن درباس، عبدالملک بن عيسي (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الاربعين في دلائل التوحيد رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري |
| ناشر | مؤسسه تبوک للنشر و التوزيع |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اشعريان - دفاعيهها و رديهها توحيد |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 217/4 /ه4الف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب الأربعين في دلائل التوحيد، اثر ابواسماعیل عبدالله بن محمد هروی (396-481ق)، کتابی است به زبان عربی، دربردارنده چهل حدیث درباره اسماء و صفات خداوند. به دنبال این اثر، رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري، تألیف ابوالقاسم عبدالمالک بن عیسی بن درباس (576-659ق)، در دفاع از ابوالحسن اشعری(260-324ق) در کتاب «الإبانة عن أصول الديانة» آورده شده است.
این دو اثر توسط علی بن محمد بن ناصر فقیهی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته و منتشر شده است.
ساختار
کتاب از دو بخش مجزا تشکیل شده است که در بخش اول بعد از مقدمه محقق و زندگی‌نامه ابواسماعیل هروی، چهل حدیث آمده که هرکدام از این احادیث در یک باب جای گرفته‌اند.
در بخش دوم، متن کتاب رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري، بعد از مقدمه محقق آمده است.
گزارش محتوا
ابواسماعیل هروی همچون بخاری کتابش را با روایتی در باب نیت آغاز نموده و آن را تحت عنوان «باب إيجاب النية الصادقة في كل عمل» قرار داده است. او خود این روایت را از علی بن محمد بن طرازی (متوفی 422ق) در نیشابور شنیده است. سلسله این روایت به خلیفه دوم ختم می‌شود. او از پیامبر(ص) نقل می‌کند: «إنما الأعمال بالنيات و إنما لامرئ ما نوی»[۱].
دومین روایت به موضوع نصیحت و خیرخواهی اختصاص یافته است. نویسنده با سند خویش از جریر بن عبدالله نقل می‌کند که: با رسول خدا بر اقامه نماز و دادن زکات و خیرخواهی برای هر مسلمانی بیعت نمودم[۲].
در روایت چهارم این رساله به این مسئله اشاره شده که: «مردی از اهل کتاب نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت: ای محمد! خداوند متعال، آسمان‌ها را بر یکی از انگشتانش؛ زمین را بر انگشت دیگرش، کوه‌ها را بر یکی دیگر از انگشتانش و خاک مرطوب را بر انگشت دیگرش قرار می‌دهد، سپس می‌گوید: من پادشاه و مالک جهانم. در این هنگام پیامبر خندید به‌گونه‌ای که دندان‌هایش پیدا شد. سپس این آیه شریفه را خواند:وَ مٰا قَدَرُوا اَللّٰهَ حَقَّ قَدْرِهِ (الأنعام: 91)؛ «آنان خدا را آن‌گونه که سزاوار اوست نشناختند». فضیل و سفیان این مطلب را بیان نموده‌اند که پیامبر از روی تعجب خندید و گفتار آن مرد را تصدیق نمود[۳].
در جای دیگر روایاتی نقل نموده که جایگاه خداوند را در آسمان فرض نموده است.[۴] که هر شب از آنجا به زمین می‌آید[۵]. او محدود و دارای جهت است.[۶] و اعضایی چون، دست، چشم، گوش، انگشت و... دارد[۷]. او قدمهایش را بر روی کرسی قرار داده است.[۸].
محقق در این رساله علائمی اختصاری برای برخی از کتاب‌ها در نظر گرفته که عبارت است از:
- «خ»، برای صحیح بخاری؛
- «م»، برای صحیح مسلم؛
- «حم»، برای مسند احمد؛
- «ت»، برای صحیح ترمذی؛
- «د»، برای سنن ابوداود؛
- «جه»، برای سنن ابن ماجه[۹].
وضعیت کتاب
فهرست محتویات و فهارس فنی در انتهای کتاب آمده است.
محقق در ابتدای هر رساله مقدمه‌ای نقل نموده و مهمترین کارهایی را که بر روی آن انجام داده ذکر نموده است.[۱۰].
وی در ابتدای هر رساله چند تصویر از نسخ خطی را به معرض نمایش گذاشته است.
پاورقی‌های کتاب به ذکر مستندات مطالب و ترجمه اعلام متن اختصاص یافته است.
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص39-40
- ↑ ر.ک: همان، ص41-42
- ↑ ر.ک: همان، ص45
- ↑ ر.ک: همان، ص54
- ↑ ر.ک: همان، ص80
- ↑ ر.ک: همان، ص60-61
- ↑ ر.ک: همان، ص62-75
- ↑ ر.ک: همان، ص56-57
- ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص35
- ↑ ر.ک: همان، ص33-34؛ 103
منابع مقاله
- مقدمات و متن کتاب.
- بخش فلسفه و کلام، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، تهران، 1374ش.
- سلفی، حمدی عبدالمجید، رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري و كتابه الإبانة عن أصول الديانة، مجله الحكمة، رجب 1422، شماره 23.