اقتصاد کشاورزی ایران دوره پهلوی اول
| اقتصاد کشاورزی ایران دوره پهلوی اول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غلامی، شهرام (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات دنیای اقتصاد |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۶ش |
| شابک | 978-600-8591-93-1 |
| موضوع | کشاورزی -- ایران -- تاریخ -- ۱۳۰۴ - ۱۳۲۰,1491 - 5291 -- History -- Iran -- Agriculture,کشاورزی -- ایران -- جنبه‌های اقتصادی,Iran -- Economic aspects -- Agriculture,ایران -- تاریخ -- پهلوی، ۱۳۰۴ - ۱۳۲۰ -- سیاست و حکومت,Politics and government -- Pahlavi, 1925 -1941 -- History -- Iran |
| کد کنگره | S۴۷۱/الف۹غ۸ ۱۳۹۷ |
اقتصاد کشاورزی ایران دوره پهلوی اول تألیف شهرام غلامی، این کتاب، اقتصاد کشاورزی ایران را در چارچوب تحولات سیاسی- اقتصادی داخلی و خارجی سال‌های 1300 تا 1320 بررسی کرده است. از جنبه روشی، تأکید کتاب بر نظریه‌های نوسازی دولت مدرن و نظام اقتصاد جهانی است. موضوعات مورد بحث هم عمدتا حول پرسش هایی درباره‌ی این مسائل شکل گرفته است. بررسی وضع کشاورزی ایران با بهره گیری از نظریه‌های دولت مدرن و پهنه جهانی، این کتاب را از پزوهش‌های دیگر متمایز کرده است.
ساختار
کتاب از یازده فصل تشکیل شده است. فهرست عناوین اصلی کتاب عبارت است از:
فصل مقدماتی: اثرات اقتصاد جهانی بر کشاورزی ایران در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم
بخش اول: کشاورزی، بازار و صنعت
فصل اول: کشاورزی، بازار و راه‌های تامین اعتبار کشاورزی
فصل دوم: صنایع کشاورزی
فصل سوم: شرکت‌های سهامی کشاورزی و بازرگانی
بخش دوم: سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی دولت
فصل چهارم: سیاست اسکان عشایر
فصل پنجم: توسعه راه ها
فصل ششم: سیاست‌های مالی و حقوقی دولت
بخش سوم: روابط بازرگانی خارجی ایران
فصل هفتم: انحصار تجارت خارجی
فصل هشتم: روابط بازرگانی ایران و روسیه
فصل نهم: روابط بازرگانی ایران و آلمان
بخش چهارم: تحول و توسعه نهادهای کشاورزی
فصل دهم: تحول و توسعه نهادهای آموزشی و تحقیقاتی
فصل یازدهم: تحول و توسعه نهادهای اعتباری، مالی و اداری
گفتار پایانی موانع توسعه کشاورزی
گزارش کتاب
در نیمه دوم قرن نوزدهم به دلیل گسترش مبادلات تجاری، به تدریج اقتصاد ایران با نظام سرمایه داری بین‌المللی پیوند خورد. با تجاری شدن محصولات کشاورزی، تولید محصولات نقدی گسترش یافت و تولید برای عرضه به بازارهای خارجی جایگزین تولید معیشتی سنتی شد. در نتیجه، تولید و صادرات برخی از محصولات کشاورزی به نحو بی سابقه‌ای گسترش یافت و ایران تا حدی به تولید کننده مواد خام برای کشورهای هسته نظام سرمایه داری و وارد کننده کالاهای صنعتی مصرفی تبدیل شد. با اینکه در این دوره ساختارهای سنتی کشاورزی تا حدودی بدون تغییر باقی ماند و تقریبا هنچ گونه اقدام حمایتی جدی از سوی دولت برای اصلاح بخش کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی جامعه صورت نگرفت، اما پیامدهای نظام اقتصادی به تدریج باعث رشد تولید برخی محصولات کشاورزی خاص شد و قطب بندی جدید منطقه‌ای را برای تولید برخی محصولات متناسب با تقاضای خارجی فراهم آورد. در مقابل، به میزان افزایش صادرات برخی از مواد خام کشاورزی، واردات کالاهای فراوری شده از همین محصولات فزونی گرفت و برخی از صنایع داخلی مرتبط با این محصولات کشاورزی از جمله صنایع بافندگی از بین رفت.
علاوه بر این، افزایش تولیدات کشاورزی غیر غذایی به منظور صادرات و فقدان برنامه ریزی مشخص دولت، گاهی منجر به کاهش شدید مواد غذایی و قحطی پیاپی می‌شد. در نتیجه، رشد صادرات محصولات کشاورزی در کل نمی توانست کمبودهای اقتصادی ایران را جبران کند. بنابراین، کشور ایران در پایان حکومت قاجار از لحاظ اقتصادی به طور چشمگیری نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه فقیرتر بود.
به هرحال، ناتوانی دولت‌های پس از مشروطه برای بازگرداندن نظم و امنیت به جامعه و تامین حداقل رفاه اجتماعی مردم، انتظار تشکیل دولت مقتدر مرکزی به رهبری شخصیتی نیرومند که بتواند عقب ماندگی‌های کشور را جبران کند، در میان طیف وسیعی از روشنفکران و نخبگان، جامعه را قوت می‌بخشید. به دنبال این خواست طبقه فعال جامعه بود که دولت جدید ابتکار عمل برنامه ریزی‌های اقتصادی را هرچند با آزمون و خطا، اما با جدیت دنبال کرد. بنابراین، با تشکیل حکومت پهلوی و با دخالت دولت تغییرات گسترده‌ای در تمام سطوح اقتصادی و اجتماعی ایران آغاز شد. از این جهت، حکومت جدید دست کم بیشتر خواسته‌های اقتصادی روشنفکران این دوره را اجرا یا برآورده کرد.
هدف این پژوهش، بررسی جایگاه اقتصاد کشاورزی ایران در چارچوب تحولات سیاسی - اقتصادی داخلی و خارجی سال‌های 1300 تا 1320 است. در این کتاب با بهره گیری از مباحث توسعه اقتصادی به بررسی مطالب پرداخته شده و به طور عمده دو نظریه‌ی نوسازی دولت مدرن و نظام اقتصاد جهانی مورد توجه قرار گرفته است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران