استدراكات علی تاريخ التراث العربي لفؤاد سزكين في علم الحديث
| استدراکات علی تاريخ التراث العربي لفؤاد سزکین في علم الحدیث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خلف، نجم عبدالرحمن (نویسنده) |
| ناشر | دار البشائر الإسلامیة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1421 ق یا 2000 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ادبیات عربی - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی نسخه‌های خطی عربی - فهرستها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 7052 /س4 ت2013 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
استدراكات على تاريخ التراث العربي لفؤاد سزكين في علم الحديث، تأليف نجم عبدالرحمن خلف، تكمله‌اى عربى بر بخش علم حديث کتاب «تاريخ التراث العربي» محقق و نویسنده معاصر ترك «فؤاد سزگین» است.
ساختار
کتاب در یک جلد، در ضمن یک مقدمه و پنج فصل تنظيم شده است. اصل کتاب، در دو بخش: «عصر اموى» و «عصر عباسى» تدوین شده است، اما در این استدراك، پنج فصل به ترتيب مؤلفات قرن‌هاى اول تا پنجم ذكر شده است.
گزارش محتوا
بر مجموعه «تاريخ التراث العربي» سزگین، مجموعه‌اى هشت جلدى تحت عنوان «استدراكات على تاريخ التراث العربي»، به هدف بيان پاره‌اى از كاستى‌هاى آثار معرفى‌شده در اثر سزگین و ارائه دست‌نوشته‌هاى كهن از میراث عربى - اسلامى به‌همراه شناسه كامل آنها و محل احتفاظ این نسخ گران‌بها، به سرپرستى استاد حكمت بشير ياسين، جمع‌آورى و در كشور عربستان به چاپ رسيده است و تا حدّى كار نيمه‌تمام سزگین را تتمه‌اى افزوده‌اند و در آن، نسخ خطى وزينى از آثار دانشيان پيشين مسلمان را معرفى كرده‌اند.[۱]
استدراكات بخش «علم حديث» به عهده نجم عبدالرحمن خلف بوده است. وى در ابتدا مقدمه‌اى مبسوط پيرامون شيوه جمع‌آورى و تدوین این بخش نگاشته است. یکى از نكات كه نویسنده در مقدمه به آنها اشاره كرده است این است كه آثار خطى فراوانى در کتابخانه دانشگاه رياض، دانشگاه ام‌القرى مكه، دانشگاه اسلامى مدينه منوره، کتابخانه‌هاى بغداد و کتابخانه بزرگ صنعاء و ديگر مراكز علمى وجود دارد كه سزگین نتوانسته به آنها دست يابد.[۲]
نكته ديگرى كه در مقدمه به آن اشاره شده این مطلب است كه نویسنده برخلاف آنچه مشهور است كه سزگین آثار عصر خلفا تا حوالى سال 430ق را تتبع كرده است، از این محدوده زمانى تجاوز كرده است؛ شرح حال ابوطالب بزاز (ت 440ق)، ابن قزوینى (ت 442ق)، شاموخى (ت 443ق) و... دليلى بر این مطلب است و شكى باقى نمى‌گذارد كه سزگین پژوهشش را تا نيمه قرن پنجم هجرى رسانده است.[۳]
وى همچنين تذكر مى‌دهد كه من ابتدا تصور مى‌كردم كه نویسنده تنها شرح حال كسانى را نوشته كه تمام آثار يا برخى از آثارشان داراى نسخه خطى در یکى از کتابخانه‌ها باشد، اما بعدها خلاف این را يافتم. سپس شواهدى از کتاب را بر این مدعا ارائه مى‌كند.[۴]سپس ادامه مى‌دهد كه من در این مستدرك، شيوه نویسنده را پيروى كردم و شرح حال نویسندگانى را كه سزگین نياورده ذكر كردم.[۵]
در نگارش اثر، در رعايت ترتيب زمانى سال تأليف آثار، همان شيوه سزگین (تاريخ وفات مؤلف) مورد توجه بوده است؛ لكن در استدراكات، اول عنوان کتاب مى‌آيد نه نام مؤلف. در موارد بسيار اندكى كه به تاريخ وفات مؤلفى دسترسى پيدا نشده، نام او در آخرين رديف رجال قرن معاصر او و يا مستقيماً بعد از اساتيد او آورده شده است.[۶]
سزگین به طرح مسائلى در اثر خویش پرداخته كه نه جاى طرح آن مسائل در این مجموعه است و نه خود او توانمند در طرح و رد اين‌گونه مباحث هست و با این كجروى ضمن بروز دادن تعصب مذهبى خود، از اعتبار صحت مطالعات خویش نزد آگاهان كاسته و شايد بيشتر به درد مستشرقان آيد تا محققان. كم‌رنگى آثار شيعى و تعداد بسيار اندك آثار این مذهب در مجموعه سزگین با وجود فهارس فراوانى كه درباره آثار شيعى و نسخ خطى آن تأليف يافته و در دوره سزگین هم موجود بوده، یکى از عيوب اثر اوست؛ ولى بايد انصاف داد كه نگارندگان مجموعه استدراكات، تعصب كمترى در این زمینه به خرج داده‌اند و به پاره‌اى از آثار شيعى اشاره داشته‌اند.[۷]البته سزگین نسبت به آثارى كه نویسندگان اهل سنت در رابطه با ائمه(ع) نوشته‌اند، تعصب نداشته است؛ از آن جمله است کتاب خصائص امیرالمؤمنين على بن ابى‌طالب(ع).[۸]
وضعيت کتاب
فهرست مطالب کتاب، در انتهاى آن ذكر شده است. ارجاعات فراوانى هم در پاورقى‌هاى کتاب آمده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: راد، على، ص24
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص10-8
- ↑ ر.ک: همان، ص12-11
- ↑ ر.ک: همان، ص13
- ↑ ر.ک: همان، ص15
- ↑ ر.ک: راد، على، ص25
- ↑ ر.ک: همان، ص30
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص418
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- راد، على، «تاريخ التراث العربي و مؤلف آن»، مقاله در پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: آينه پژوهش، فروردين و ارديبهشت 1383، شماره 85، صفحه 15 تا 30.