از شاهنامه تا خداینامه: جستاری درباره مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه
از شاهنامه تا خداینامه: جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه تألیف جلال خالقی مطلق (متولد ۱۳۱6ش)؛ این کتاب به بررسی منابع و مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه فردوسی میپردازد و هدف نویسنده اثبات این نکته است که شاهنامه دارای آبشخوری نوشتاری بوده و مأخذ آن یعنی شاهنامه منثور ابومنصوری نیز به پیروی از سنت کهن خداینامه نویسی بر اساس آثار نوشتاری تألیف شده است.
| از شاهنامه تا خداینامه: جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خالقی مطلق، جلال (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه |
| ناشر | بنیاد موقوفات دکتر افشار با همکاری نشر سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-622-4889-07-2 |
| موضوع | فردوسی، ابوالقاسم، ٣٢٩-۴١۶ ق. شاهنامه -- مآخذ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 4495 |
ساختار
این کتاب شامل یک پیشسخن، هفت بخش اصلی، یک پیوست و نمایه و منابع میباشد.
گزارش کتاب
کتاب "از شاهنامه تا خداینامه: جستاری دربارۀ مآخذ مستقیم و غیرمستقیم شاهنامه" اثر جلال خالقی مطلق، پژوهشی عمیق و مستند در زمینه منابع و مآخذ شاهنامه فردوسی است. نویسنده در این کتاب به رد نظریههای برخی از ایرانشناسان غربی میپردازد که منکر وجود شاهنامه ابومنصوری شده و آبشخور شاهنامه را روایات شنیداری دانستهاند.
در بخش نخست با عنوان "مأخذ مکتوب و مدون شاهنامه"، خالقی مطلق با استناد به تحقیقات تئودور نولدکه و علامه محمد قزوینی نشان میدهد که آبشخور شاهنامه فردوسی یک اثر مکتوب بوده که به فرمان ابومنصور محمد بن عبدالرزاق، حاکم طوس، و سرپرستی ابومنصور معمری در سال ۳۴۸ قمری تألیف شده است. نویسنده به بررسی انتقادات برخی پژوهندگان ایرانی درباره دو داستان "رستم و سهراب" و "بیژن و منیژه" میپردازد.
بخش دوم به "شاهنامه ابومنصوری" اختصاص دارد که در آن نویسنده به تحلیل و بررسی این اثر مهم به عنوان منبع اصلی فردوسی میپردازد. در بخش سوم با عنوان "مأخذ شاهنامه ابومنصوری"، خالقی مطلق نشان میدهد که این اثر نیز به نوبه خود بر اساس آثار نوشتاری قبلی تألیف شده بود.
بخش چهارم تحت عنوان "روایات رستم" به بررسی خاص داستانهای مربوط به رستم و تحلیل منابع این روایات میپردازد. در بخش پنجم با عنوان "خداینامه"، نویسنده به معرفی و تحلیل این اثر مهم که منبع اصلی بسیاری از متون تاریخی و حماسی فارسی بوده، میپردازد.
بخش ششم به "سنت خداینامهنویسی در زمان اشکانیان" اختصاص دارد و نویسنده رد این سنت را تا دوره اشکانیان پی میگیرد. در بخش هفتم با عنوان "کتابت و کتاب در زمان هخامنشیان"، خالقی مطلق به بررسی وضعیت کتابت و وجود کتاب در دوره هخامنشی میپردازد و نشان میدهد که فرهنگ ایران دارای پیشینهای غنی در زمینه کتابت بوده است.
در پیوست کتاب، نویسنده به تفصیل نشان میدهد که فرهنگ ساسانی دارای کتاب و کتابت بوده و از شمار قابل توجهی نوشته و کتاب برخوردار بوده است. او با استناد به اخبار کهن و معتبر، وجود این آثار را مسلم میشمارد و به مقایسه آن با آثار مفقود یونان باستان میپردازد.
این کتاب با ارائه مستندات تاریخی و تحلیلی دقیق، نه تنها نظریه منکران وجود منابع مکتوب برای شاهنامه را رد میکند، بلکه سنت دیرینه خداینامهنویسی در ایران را از دوره هخامنشی تا ساسانی ترسیم مینماید.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات