اختران فقاهت (بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر)
| اختران فقاهت (بررسی زندگی علمی و سیاسی گروهی از علمای سده اخیر) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انصاری قمی، ناصرالدین (نویسنده) |
| ناشر | دليل ما |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 978-964-397-188-5 |
| موضوع | فقیهان شیعه - سرگذشتنامه مجتهدان و علما - ایران - سرگذشتنامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 153/1 /الف8الف3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اختران فقاهت (بررسى زندگى علمى و سياسى گروهى از علماى سده اخير)، تأليف ناصرالدين انصارى قمى است كه با تعليقات آيت‌الله شبيرى زنجانى، به زبان فارسی منتشر شده است. کتاب حاضر، مجموعه مقالاتى است كه در ساليان پيشين (1372-1382ش) در مجله «مسجد» - نشريه مركز رسيدگى به امور مساجد - نگاشته شده و اينك همه آنها یکجا به چاپ رسيده است.
ساختار
کتاب در دو جلد تنظيم شده است. در جلد اول، مقدمه آيت‌الله جعفر سبحانى و زندگى‌نامه 27 فقيه و در جلد دوم، زندگى‌نامه 26 فقيه ذكر شده است. البته نام و شرح حال بسيارى از علما نيز در ضمن فرزندان يا شاگردان فقها ذكر شده كه به تعداد مذكور اضافه مى‌شود.
گزارش محتوا
اين کتاب، پس از نخستين چاپ، مورد استقبال فراوان عالمان و انديشمندان قرار گرفت و به‌زودى نسخه‌هاى آن ناياب شد و بزرگان، نویسنده را مورد لطف بسيار خویش قرار دادند. از جمله آيت‌الله شبيرى زنجانى در كمال لطف و بزرگوارى از ابتدا تا انتهاى آن را مورد مطالعه و مداقه قرار دادند و بر آن تعليقات فراوان نگاشتند و نكات تكمیلى و تصحيحى را تذكر فرمودند.[۱]
مرحوم آيت‌الله فاضل لنكرانى با تمجيد از کتاب، فرمودند: «بااينكه من، خود قمى هستم و در سلك روحانیت مى‌باشم، اما از وجود چنين فقها و دانشمندانى در قم بى‌اطلاع بودم؛ خوب است شما این كار را ادامه دهيد و به‌ویژه علماى قم را تكمیل نماييد».[۲]
آيت‌الله جعفر سبحانى در تقريظ خود بر کتاب، مزيت این کتاب بر ديگر سرگذشت‌نامه‌ها را اين‌گونه بيان مى‌كند: «اين کتاب برخلاف غالب کتاب‌هاى تراجم تنها بر تاريخ تولد و تاريخ وفات و نام اساتيد و تلامیذ و تأليفات اكتفا نورزيده، بلكه تحليل‌هاى زيبايى از تاريخ اختران آسمان فقاهت انجام داده است و هر سخنى را كه درباره كسى نقل مى‌كند سند كتبى و شفاهى آن را ارائه مى‌دهد و تاريخ زندگانى بزرگان را به‌صورت مستند عرضه مى‌كند. فزون بر این تا آنجا كه توان داشته بر غالب مدارک ترجمه فقيهان مراجعه كرده و در این مورد كوتاهى نورزيده است».[۳]
اولین مقاله کتاب كه به پاس گرامیداشت سيصدمین سال ارتحال علامه مجلسى، آن بزرگ‌مرد دانش و ايمان، نگاشته شده و در مجله نور علم به چاپ رسيده است، اندكى از خدمات ماندگار علمى و عملى او را مى‌نماياند.[۴]بدون ترديد علامه مجلسى از نادر كسانى بود كه خداوند او را برای حفظ آثار و معارف مكتب اهل‌بيت رسالت(ع) برانگیخت؛ چنان‌كه تاريخ شيعه مانند او را كمتر به خود ديده است.
مسلماً اگر خدمات و اقدامات ارزنده او نبود فرهنگ شيعه امروز بدين حد از شكوفايى و عظمت نرسيده بود. تأليف دائرةالمعارف عظيم بحار الأنوار و گردآورى و موضوع‌بندى و تبویب و تقسيم اخبار و احاديث همراه با آيات متناسب با آنها در این مجموعه حديثى و نقل گفتار مفسرين و جرح و تعديل گفتار حكما و متكلمین در آن و انتقال قرآن و حديث به نسل‌هاى آينده از جمله خدمات گران‌بهاى وى بوده است.
او با این عمل خود معارف اصيل تشيع را از خطر از بين رفتن و كهنه شدن رهایى بخشيد و به‌وسيله نقل از جوامع حديثى و يا نسخه‌بردارى و گنجانيدن عين آنها در لابه‌لاى بحار، به احياى آثار سلف صالح اقدام شايسته‌اى نمود و بسيارى از آنها را از خطر فراموشى و انهدام نجات داد.[۵]
آيت‌الله شبيرى زنجانى در تعليقه‌اش با مراجعه به منابع، تاريخ‌هاى ذكرشده در کتاب را مورد بررسى و نقد قرار داده است؛ به‌عنوان مثال درباره رفيع‌الدين محمدحسنى طباطبايى، تاريخ وفات (1099ق) را صحيح نمى‌داند. وى اشاره مى‌كند كه اگرچه تاريخ وفات رفيع‌الدين را به اختلاف 1079، 1080 و 1082 نوشته‌اند، اما تاريخ 1099 را محدث نورى از جامع الرواة نقل كرده، ولى در نسخه چاپى جامع الرواة كه از روى نسخه اصل طبع شده، ألف و تسع و سبعين (1079) است.[۶]
در جلد اول و دوم کتاب، هر مقاله مشتمل بر شرح زندگى و آثار یک شخصيت است و تنها در آخرين مقاله از جلد دوم تحت عنوان «شاگردان حاج ملا احمد نراقى» ابتدا زندگى‌نامه خود او به‌اختصار ارائه و سپس شرح حال 23 تن از شاگردان ايشان در چند سطر بيان شده است.[۷]درباره برخى از فقهاى بزرگ نيز شاگردان فراوان آنها ليست شده‌اند كه ذكر 169 تن از شاگردان صاحب جواهر از آن جمله است.[۸]
وضعيت کتاب
نویسنده در این چاپ، اغلاط چاپ قبل را تصحيح نموده و تعليقات آيت‌اللّه شبيرى زنجانى را هم بر آن افزوده است. در پاورقى‌هاى کتاب، جلد و صفحه مجله‌اى كه مقاله در آن چاپ شده ذكر شده است.
فهرست تفصيلى مطالب جلد اول در انتهاى آن پيش از تعليقات آمده و فهارس احاديث، نام‌ها، مكان‌ها، کتاب‌ها، منابع و فهرست تفصيلى مطالب در انتهاى جلد دوم ذكر شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه چاپ دوم، ج1، ص5
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: تقريظ آيت‌الله سبحانى، ج1، ص14
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص18
- ↑ ر.ک: همان، ج1، ص32-31
- ↑ ر.ک: اردبيلى، محمد بن على، ج1، ص322؛ تعليقات آيت‌الله شبيرى زنجانى بر جلد اول، ص677
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص555-543
- ↑ ر.ک: همان، ص93-84
منابع مقاله
1. مقدمه و متن کتاب.
2. اردبيلى، محمد بن على، «جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد»، بيروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1403ق.