خلال، احمد بن محمد
| نام | خلال، احمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابي‌بکر احمد بن محمد بن هارون بن يزيد الخلال
خلال، ابي‌بکر احمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 234ق / 848م |
| محل تولد | |
| رحلت | 311ق / 923م |
| اساتید | ابوبکر مروزی، حسن بن عرفه؛ سعدان بن نصر؛حرب بن اسماعیل کرمانی |
| برخی آثار | السنة (خلال)
الوقوف و الترجل من مسائل الإمام أحمد بن حنبل أحكام أهل الملل من الجامع لمسائل الإمام أحمد بن حنبل |
| کد مؤلف | AUTHORCODE16134AUTHORCODE |
احمد بن محمد خلال (234-311ق)، عالم و فقیه حنبلی و از شاگردان ابوبکر مروزی (متوفی 275ق) است که همتش در جمع‌آوری آثار احمد بن حنبل (متوفی 241ق) بود. از وی آثاری چون المسائل به‌جای مانده است.
نام کامل، لقب و نسبت
نامش احمد بن محمد بن هارون بن یزید خلال، کنیه‌اش ابوبکر و لقبش خلال است؛ خلال نسبت است به درست کردن و فروش خل (سرکه). این نسبت دلالت بر این دارد که وی از دسترنج خودش یعنی با درست کردن و فروختن سرکه روزی می‌خورده است.
تولد و وفات
وی در سال 234 یا سالهای پس‌ازآن به دنیا آمد. درباره محل تولدش اطلاعی در دسترس نیست ولی محل سکونتش بغداد بوده است. درباره وفاتش نیز مصادر اجماع دارند که در ربیع‌الاول سال 311ق رخ داده است. او در کنار استادش ابوبکر مروزی به خاک سپرده شد.
مذهب
درباره عقیده او باید گفت که وی سلفی بود و بر نهج اهل سنت و جماعت سیر می‌کرد. مذهبش نیز حنبلی بود بلکه او از بزرگان حنابله بود تا جایی که وی را شیخ مذهب حنبلی نامیده‌اند.
برخی جملات
عبدالعزیز بن جعفر می‌گوید از ابوبکر خلال شنیدم که می‌گفت: «من لم یعارض لم یدر کیف یضع رجله» یعنی کسی که دشمن نداشته باشد یاد نمی‌گیرد که چگونه قدم بردارد.
جمله‌ای نیز از وی منقول است که گفته: «ینبغی لاهل العلم ان یتخذوا للعلم المعرفة له و المذاکرة به و مع ذلک کثرة السماع و تعاهده و النظر فیه».
در کلام دیگران
ابوبکر محمد بن حسن شهریار درباره وی گفته: «کلنا تبع للخلال، لانه لم یسبقه الی جمعه و علمه احد»؛ یعنی همه ما تابعین و شاگردان خلالیم زیرا کسی در علم و جمع احادیث بر وی سبقت نگرفته است. در جای دیگر گفته: «کل من طلب العلم یقابل ابابکر الخلال، و من یقدر علی ما یقدر علیه الخلال من الروایة»؛ یعنی هرکه خواهان علم است پیش ابوبکر خلال برود و چه کسی می‌تواند به‌اندازه خلال بر روایات تسلط داشته باشد؟
ابن ناصرالدین هم درباره وی گفته: «هو رحّال واسع العلم شدید الاعتناء بالآثار»؛ او مردی با سفرهای علمی فراوان بود، علمی گسترده داشت و به‌سادگی از کنار یک اثر نمی‌گذشت.
اساتید
مصادر، کیفیت ابتدای علمش را ذکر نکرده‌اند و تنها چیزی که گفته‌اند این است که او فقه را از خلق کثیری از اصحاب احمد بن حنبل گرفت و شاگردی ابوبکر مروزی را نمود.
خلال از تعداد زیادی از اصحاب احمد اخذ روایت کرد و برای جمع روایاتش سفرها کرد و احادیثش را در کتابش نوشت. از جمله اساتید روایی اشخاص زیر را می‌توان برشمرد:
- ابوبکر مروزی؛
- حسن بن عرفه؛
- سعدان بن نصر؛
- حرب بن اسماعیل کرمانی؛
- محمد بن عوف حمصی؛
- اسحاق بن سیار نصیبی؛
- صالح بن احمد؛
- عبدالله بن احمد؛
- ابراهیم حربی؛
- عبدالملک بن عبدالحمید میمونی؛
- بدر مغازلی؛
- زکریا بن یحیای ناقد؛
- حنبل، پسرعموی احمد بن حنبل؛
- قاضی برتی؛
- ابوزرعه دمشقی؛
- اسماعیل بن اسحاق ثقفی؛
- یوسف بن موسی؛
- محمد بن بشر؛
- ابوالنضر عجلی؛
- محمد بن یحیای کحال؛
- عمر بن صالح بغدادی؛
- طالب بن حرة أذنی؛
- حسن بن ثواب؛
- احمد بن حسین بن حسان؛
- ابوداود سجستانی؛
- احمد بن هاشم انطاکی؛
- عثمان بن صالح خرزاذ؛
- احمد بن مکین انطاکی؛
- یحیی بن ابیطالب؛
- یعقوب بن سفیان فسوی؛
- احمد بن ملاعب؛
- عباس بن محمد دوری؛
- علی بن سهل بن مغیره بزار؛
- احمد بن منصور رمادی؛
- محمد بن عبیدالله بن منادی؛
- محمد بن اسحاق صاغانی؛
- محمد بن ابی هارون؛
- عبدالله یا عبیدالله بن حنبل؛
- محمد بن اسماعیل أحمس؛
- و....
شاگردان
از جمله کسانی که از وی روایت کرده‌اند اشخاص زیر هستند:
- عبدالعزیز بن جعفر فقیه ملقب به غلام خلال راوی کتاب «السنة» از خلال؛
- محمد بن مظفر حافظ؛
- حسن بن یوسف صیرفی.
رحلات و سفرهای علمی
عمده تلاش خلال، جمع مسائل احمد بن حنبل بود. وی برای این امر سفرهای متعددی کرد؛ او دو مرتبه به شام رفت و در حلب با صالح بن علی نوفلی دیدار داشت. در طرسوس، فضل بن عبدالصمد اصفهانی و عمر بن صالح و اسماعیل بن فضل را دید. او به الجزیره و فارس رفت و در فارس با یعقوب بن سفیان فسوی دیدار کرد. به کرمان رفت و حسین بن اسحاق تستری و حرب بن اسماعیل کرمانی را دید و از حرب استماع کرد. همچنین مکی بن عبدان کرمانی را هم در آنجا دید و از وی هم استماع کرد. وی همچنین به مصیصیه و انطاکیه هم رفت و با احمد بن مکین انطاکی دیدار کرد. وی به مصر هم سفر کرد.
آثار
- الجامع لعلوم أحمد؛
- كتاب السنة؛
- كتاب العلم و تفسير الغريب و الأدب؛
- كتاب أخلاق أحمد؛
- كتاب العلل؛
- الحث علی التجارة و الصناعة و العمل و إنكار من يدعی التوكل و ترك العمل و الحجة عليهم؛
- الطبقات.[۱]
پانویس
منابع مقاله
الزهرانی، عطیة، السنة، تألیف احمد بن محمد خلال، دار الرایة، ریاض، چاپ اول 1410ق/ 1989م.