ابوعصیده، ابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح
| ابوعصیده، ابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | حارث بن سعید بن حمدان؛ |
| نام‌های دیگر | ابوعصیده، ابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح؛ |
| لقب | |
| تخلص | ابوعصیده؛ |
| نسب | دیلمی هاشمی کوفی؛ |
| نام پدر | عبید بن ناصح بن بلنجر دیلمی هاشمی کوفی؛ |
| ولادت | ح185ق؛ |
| محل تولد | کوفه؛، عراق؛ |
| محل زندگی | ایران، عراق؛ |
| رحلت | د ح ۲۷۵ ق؛ |
| طول عمر | ح90؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شیعه؛ |
| پیشه | راوی، نحوی؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | راوی، نحوی؛ |
| اساتید | اصمعی، ابن اعرابی، هیثم بن عدی؛ |
| مشایخ | واقدی، علی بن عاصم، ابوداوود طیالسی، حسین بن علوان؛ |
| معاصرین | متوكل، منتصر، معتز، ابویعقوب خریمی؛ |
| شاگردان | وشاء، قاسم بن محمد بن بشار انباری، احمد بن حسن بن سفیان، علی بن محمد مصری، محمد ابن جعفر آدمی، عبدالله بن اسحاق خراسانی؛ |
| برخی آثار | 1- عیون الاخبار و الاشعار؛ |
ابوعصیده، ابوجعفر احمد بن عبید بن ناصح (د ح ۲۷۵ ق / ۸۸۸ م)، راوی و نحوی ایرانی تبار عصر عباسی.
نسب
اصل وی از دیلم بود و نیای بزرگش بَلَنجَر نام داشت.
ولادت
تاریخ و محل ولادت ابوعصیده به درستی روشن نیست. ذهبی گوید: وی به هنگام مرگ ۹۰ سال داشته است كه در این صورت سال تولد او باید حدود ۱۸۵ ق باشد.
اساتید
ابوعصیده نزد بزرگان دو مكتب نحوی كوفه و بصره از جمله اصمعی، ابن اعرابی و هیثم بن عدی به كسب دانش و از كسانی چون واقدی، علی بن عاصم، ابوداوود طیالسی و حسین بن علوان حدیث شنید و پس از آنكه در علم و ادب شهرتی یافت، به دعوت متوكل (حك ۲۳۲-۲۴۷ ق) به سامرا رفت و تعلیم و تربیت فرزندان وی، منتصر و معتز را بر عهده گرفت. در این زمینه حكایاتی نیز آمده است.
تدریس
ابوعصیده مجالس درسی نیز در سامرا تشكیل داد و به تدریس برخی آثار استادان خود از جمله اصمعی و واقدی، به ویژه المغازی و السیر واقدی، پرداخت.
شاگردان
از شاگردان او وشاء، قاسم بن محمد بن بشار انباری، احمد بن حسن بن سفیان، علی بن محمد مصری، محمد ابن جعفر آدمی و عبدالله بن اسحاق خراسانی را می‌توان نام برد.
نحو، شعر
ابوعصیده در نحو پیرو مكتب كوفه بود و زبیدی او را در طبقۀ سوم نحویان كوفه نهاده است.
ابوعصیده شعر نیز می‌سرود، اما تنها ۴ بیت از اشعار او به دست ما رسیده است.
وی راوی شعر نیز بوده و اشعار برخی از شاعران هم روزگار خود از جمله ابویعقوب خریمی را روایت كرده است.
حدیث، جرح و تعدیل رجالی
او افزون بر روایت شعر، به نقل احادیثی نیز پرداخته و به همین جهت نام وی به كتاب‌های رجال راه یافته است.
گرچه احادیث وی چندان مورد اعتماد محدثان نبوده و جز ابن حبان كه وی را در زمرۀ ثقات آورده است، دیگران او را ضعیف خوانده‌اند.
وی روایاتی دربارۀ فاطمۀ زهرا(ع) و ماجرای فدك نیز نقل كرده است و احتمالاً به همین جهت برخی از معاصران، وی را در زمرۀ شیعیان آورده‌اند.
وفات
تاریخ مرگ او را برخی ۲۷۳ و برخی دیگر ۲۷۸ ق نوشته‌اند.
آثار
از تألیفات ابوعصیده بجز:
كه نسخه‌ای از آن در قاهره موجود است، چیزی بر جای نمانده است.
ابن ندیم، ۳ كتاب دیگر نیز با عنوان‌های الزیادات من معانی الشعر، المذكر و المؤنث و المقصور والممدود به وی نسبت داده است[۱].
پانویس
- ↑ حجت جلالی، عباس، ج6، ص1
منابع مقاله
حجت جلالی، عباس، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.