ابن وفا، علی بن محمد
| نام | وفا، علی بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 11 محرم 761ق |
| محل تولد | قاهره |
| رحلت | سه شنبه دوم ذى‌حجه 807 / ژوئن 1405م |
| اساتید | |
| برخی آثار | رسائل صوفیة مخطوطة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10075AUTHORCODE |
ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن وفا (761 - 807ق)، مفسر، فقیه، ادیب، شاعر و صوفى مشهور سده 8 قمرى در مصر بود.
ولادت
او را قریشى و انصارى و نیز اصل وى را از اسكندریه دانسته‌اند. اغلب مآخذ، تولد او را در 759ق / 1358م، در قاهره ضبط كرده‌اند، اما شعرانى به خط خود او دیده كه تاریخ تولدش را صبح یک‌شنبه 11 محرم 761ق برابر با 3 دسامبر 1359م نوشته است.
حضور در مجامع عمومی در سنین جوانی
او بسیار باهوش و تیزبین بود؛ چنان‌كه در كودكى، شگفتى پدر را كه خود صوفى و شاعر بود، برانگیخت. درحالى‌كه كمتر از 20 سال داشت، اجازه یافته بود كه در مجامع سخن بگوید. برخى مآخذ، اجازه‌دهنده را پدرش دانسته‌اند؛ درحالى‌كه ابن وفا پدرش را در كودكى از دست داده بود و او و برادرش احمد تحت سرپرستى و تربیت شمس‌الدین محمد زیلعى قرار گرفته بودند و احتمالاً این اجازه از سوى زیلعى بوده است.
ابن وفا، در 17 سالگى به جاى پدر بر مسند ارشاد نشست و به‌زودى شهرتى عظیم یافت.
تابع طریقت شاذلی
او در تصوف، تابع طریقت شیخ ابوالحسن شاذلى بود و گفته‌اند كه اذكار و ادعیه‌اى موزون و آهنگ‌دار به مریدانش تعلیم داده بود كه سبب جلب توجه قلوب عامه مردم شده بود.
خصیصه‌های اخلاقی
ابن وفا مردى خوش‌سیما و باوقار بود و ظاهرى آراسته داشت و به‌ندرت در میان مردم ظاهر مى‌شد. اصحاب و پیروانش در تكریم و تعظیم او سخت استوار بودند و از بذل مال در راه او دریغ نداشتند، تا آنجا كه در دوستى و تعظیم او به غلو منسوب شدند. گفته شده كه او شیخى صاحب كرامت بود و كراماتى هم به او نسبت داده‌اند.
علاقه به شعر
ابن وفا داراى اشعار و موشحاتى است در موضوعات و مضامین عرفانى و به گمان برخى از نویسندگان از اشعار او و پدرش بوى اتحاد و الحاد به مشام مى‌رسد.
مذهب
نوشته‌اند كه وى مالكى‌مذهب بوده است، اما اینكه او در اواخر عمر در خانه خود منبرى قرار داده بود و همان جا با اصحاب خویش نماز جمعه برپا مى‌داشت، با مذهب مالكى مغایرت دارد.
وفات
او در سه شنبه دوم ذى‌حجه 807 / ژوئن 1405م در سراى خویش واقع در الروضه (قاهره) وفات یافت و در قرافه در كنار مقبره پدرش مدفون گشت، اما اینكه شعرانى وفات او را 801ق ضبط كرده است، درست به نظر نمى‌رسد.
آثار
از ابن وفا تألیفات بسیار در تصوف و تفسیر و فقه در دست است كه از آن جمله‌اند:
- الباحث على الخلاص من سوء الظن بالخواص یا الباعث على الخلاص فى احوال الخواص؛
- حزب ابن وفا یا حزب السادات؛
- الدرجة العلیا فى معاریج الانبیاء؛
- دیوان؛
- ذكر الاخبار الواردة فى فضیلة الاذكار؛
- رسالة فى التصوف؛
- صلاة یا صلوات؛
- العروش؛
- كشف مرآت العیون؛
- لباس الفتوة؛
- المدخل الى معرفة الاسماء الالهیة؛
- المسامع الربانیة؛
- مفاتیح الخزائن العالیة (یا العلیة) در تصوف؛
- موشحات؛
- واردات الهیة؛
- الوصایا.
آثار نایابى نیز به نام وى ثبت شده كه عبارتند از:
- تفسیر القرآن؛
- فصول مواعظ؛
- الكوثر المترع فى الابحر الاربع، در فقه؛
- بغیة الرائد فى الدرر الفرائد؛
- خزینة الفضائل و سفینة الافاضل؛
- مرتضع ثدى الشفاء من منح الله تعالى على ابن الوفاء.
منابع مقاله
دایرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص 85، حسین لاشىء.