ابن رقیق، ابراهیم بن قاسم
| نام | ابواسحاق، ابراهیم بن قاسم قیروانی |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | قاسم |
| متولد | بعد از 362ق |
| محل تولد | تونس |
| رحلت | بعد از 425ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاريخ إفريقية و المغرب
قطعة من تاریخ أفریقیة و المغرب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE07099AUTHORCODE |
ابواسحاق، ابراهیم بن قاسم قیروانی (بعد از 362-بعد از 425ق)، شهرت‌یافته به «رقیق» یا «ابن رقیق»، ادیب، شاعر، تاریخ‌نگار و نویسنده تونسی که ابن خلدون و یاقوت حموی او را در نویسندگی و تاریخ‌نگاری ستوده‌اند. کتاب «تاریخ إفريقية والمغرب» از تألیفات وی می‌باشد.
نام، کنیه و لقب
تقریبا تمامی مصادر و منابعی که به شرح حال وی پرداخته‌اند، در نام، کنیه و نام پدر او، توافق داشته و او را ابواسحاق، ابراهیم بن قاسم، معرفی کرده‌اند. لقب وی در اکثر منابع، «رقیق» آمده، اما ابن خلدون، آن را «ابن الرقیق» ذکر کرده و از میان متأخرین، لیون افریقی و احیانا مقری و از متقدمین، بروکلمان، کراتشکوفسکی، سزگین و اسماعیل بغدادی، از او تبعیت کرده‌اند، ولذا وی به «ابن الرقیق» معروف شده است؛ البته گفته حسن حسنی عبدالوهاب که معتقد است «رقیق» لقب خود او بوده نه پدرش، صحیح می‌باشد[۱].
ولادت
هیچ‌یک از تراجم‌نویسان، سال دقیق ولادت و وفات وی را ذکر نکرده‌اند. بر اساس معلومات کمی که از وی وجود دارد، حسن حسنی عبدالوهاب، احتمال داده است که ولادت وی، بعد از انتقال فاطمیان به مصر، یعنی بعد از سال 362ق، بوده است. حاجی خلیفه او را در سال 340ق، زنده دانسته و وفات او را 440ق، ذکر کرده است. بروکلمان، وفات او را در سال 340ق، دانسته، ولی سزگین با اعتماد به خبر رفتن رقیق در سال 388ق، به قاهره، آن را اشتباه دانسته و وفات وی را بعد از 417ق، ذکر کرده است؛ بنابراین، کلام صاحب «هدية العارفين» مبنی بر وفات وی در سال 383ق، نمی‌تواند درست باشد. طبق گفته حسن حسنی عبدالوهاب، مبنی بر اعتماد وی بر قول ابن رشیق در «الأنموذج»، وفات رقیق باید بعد از سال 425ق، صورت گرفته باشد[۲].
آثار
- تاريخ إفريقية والمغرب؛
- الاختصار البارع للتاريخ الجامع؛
- كتاب فيه أخبار زيري بن مناد وابنه أبوالفتوح يوسف بن بلكين وأبوالفتح المنصور بن يوسف الصنهاجيين؛
- كتاب نظم السلوك في مسامرة الملوك؛
- كتاب الأغاني؛
- كتاب النساء؛
- كتاب قطب السرور (یا قطب السرور في أوصاف الخمور یا قطب السرور في أوصاف الأنبذة والخمور)؛
- كتاب الراح والارتياح؛
- كتاب معاقدة الشراب[۳].
پانویس
منابع مقاله
عبدالعلی زیدان و عزالدین عمر موسی، مقدمه کتاب «تاريخ إفريقية والمغرب»، اثر ابواسحاق ابراهیم بن قاسم رقیق، با تحقیق عبدالعلی زیدان و عزالدین عمر موسی، بیروت، دارالمغرب الإسلامي، 1990.