ابن جمیع، اسماعیل بن هبةالله
| نام | ابن جمیع، موفق‌الدين اسماعيل بن هبةالله |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | هبةالله |
| متولد | |
| محل تولد | فسطاط مصر |
| رحلت | 594ق |
| اساتید | شيخ موفق عدنان بن العين زَربى |
| برخی آثار | الإرشاد لمصالح الأنفس و الأجساد |
| کد مؤلف | AUTHORCODE21406AUTHORCODE |
موفق‌الدين هبةالله بن زين بن حسن ابن افرائيم بن يعقوب بن اسماعيل بن جُمیع اسرائيلى (متوفای 594ق)، معروف به ابن جُمَيْع، يا ابن جامع، مكنى به ابوالعشائر (ابوالمكارم) و ملقب به شمس الرياسة، پزشک مشهور يهودى‌زاده و پرورده فُسطاط مصر.
اساتید
وى طب را نزد شيخ موفق عدنان بن العين زَربى كه از طبيبان معروف زمان بود، فرا گرفت و در علم و عمل مهارت تام يافت.
خدمت در دربار فاطمیان
در آغاز مورد توجه العاضد لدين‌الله آخرين خليفه فاطمى مصر بود. پس از آن كه خاندان فاطمى با عزل آن خليفه توسط وزيرش صلاح‌الدين ايوبى، منقرض شد (567ق) و سلسله ايوبيان تأسيس گرديد، ابن جمیع به خدمت صلاح‌الدين درآمد و در سلک پزشکان مورد اعتماد او قرار گرفت و برای او دارویى تهيه كرد كه به «ترياق الكبير الفاروق» شهرت يافت. ابن جمیع شاگردان زيادى پرورش داد كه از معروف‌ترين آنان شيخ سديد بن ابى البيان را مى‌توان نام برد كه خود طبيبى نام‌آور بود. وى استادش را خوش بيان و زبان‌آور و ماهر در معالجه بيماريها معرفى كرده است. ابن جمیع در فن خود چنان مهارت داشت كه با نگريستن به بيمار، بيمارى او را درمى‌يافت و گفته‌اند فردى را كه گمان می‌كردند درگذشته و آماده دفن او بودند، معالجه كرد و همین امر موجب شهرت او شد. برخى به غلط این واقعه را به ابى البيان، شاگرد ابن جمیع نسبت داده‌اند. وى به زبان عربى و تلفظ درست لغات علاقه خاص داشت و کتاب لغت صحاح جوهرى كه بدان اعتماد داشت، همیشه مورد مراجعه‌اش بود. از شاعران مشهور مصر، ابن المنجم مصرى او را هجو كرده و يوسف بن هبةالله بن مسلم، قصيده‌اى بلند در رثاى او سروده است.
آثار
- الإرشاد لمصالح الأنفس و الأجساد، کتابى است در كليات دانش پزشکى، كه پسرش ابوطالب اسماعيل آن را به اتمام رسانده است.
- التصريح بالمكنون في تنقيح القانون، كه ابن جمیع آن را در رد و تفسير قانون ابوعلى سينا نوشته است، اما عبداللطيف بغدادى پزشک مشهور عراق رديه‌اى بر این کتاب نوشت و ابن جمیع را به سبب ناتوانى در درك سخنان ابن سينا سخت مورد انتقاد قرار داد.
- رسالة فيما يعتمده حيث لايجد طبيباً يا المهذب من المجرب في طب، شامل دستورهاى پزشکى در صورت عدم دسترسى به پزشک كه آن را برای قاضى ابوالقاسم على بن حسین نوشته است.
- رسالة السيفية في الأدویة الملوكية، كه درباره معالجه قولنج است؛
- رسالة ذات الشعبتين و العمل بها؛
- رسالة في طبع الإسكندرية و حال هوائها و میاه‌ها و نحو ذلك من أحوالها و أحوال أهلها؛
- مقالة في الليمون و شرابه و منافعه؛
- مقالة في الراوند، درباره ريواس كه اهمیت آن بيشتر از رساله پيشين است. این رساله را نيز ابن بيطار دقيقاً در اثر خود آورده است.
- مقالة في الحدبة[۱].
پانویس
منابع مقاله