ابن ایاس، محمد بن احمد
| نام | ابن ایاس، محمد بن احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن ایاس، ابوالبرکات محمد بن احمد |
| نام پدر | شهاب‌الدّين احمد بن‌اياس |
| متولد | ربيع‌الاخر 852ق |
| محل تولد | قاهره |
| رحلت | 930 ق |
| اساتید | جلال‌الدين سيوطى |
| برخی آثار | بدائع الزهور في وقائع الدهور (چاپ جدید قاهره) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03972AUTHORCODE |
ابن اياس، ابوالبركات محمد بن احمد بن اِياس ناصرى حنفى (852-930ق)، مورخ مصرى دوره مملوکی که به شعر عربی نیز روی آورد.
ولادت
در ششم ربيع‌الاخر 852 متولد شد. نياى پدرى او، فخرى اِياس (متوفای 853ق) كه از ممالیک سلطان ظاهر برقوق بود و به نام يا لقب نخستين صاحب خود، «من جنيد» خوانده مى‌شد، در دولت الملك الناصر فرج به منصب دوادارى (دواتدارى يا دبيرى) گماشته شد. پدرش شهابى (شهاب‌الدّين احمد بن‌اياس، د 908ق). نيز در دولت الناصر فرج بن برقوق دوادار ثانى (دبير دوم) شد. او 84 سال زيست و صاحب 25 فرزند شد كه از آنان دو پسر و یک دختر زنده ماندند. احمد با امرا و ارباب دولت معاشرت داشت و از مشاهير بود.
تحصیلات
ابن اياس از جلال‌الدين سيوطى، عبدالباسط بن خليل حنفى و شمس‌الدين قادرى به عنوان استاد خود (شيخنا) سخن گفته است.
ابن اياس در 882ق به حج رفت و از سختى‌هاى آن سفر ياد كرده است (144/3- 145). همچنين با رجال دربار و امیران مصرى رابطه نزدیک داشت و بسيارى از آنان را مدح كرد يا در مرگشان مرثيه سرود. قطعاتى از این مدايح كه شمار آن اندك نيست، در کتاب او آمده است؛ از آن جمله ابياتى است در مدح امیر خايربك نائب السلطنه، ابن اجا، كاتب‌السر، احمد بن جيعان نائب كاتب‌السر، قاضى القضاة كمال‌الدين. ابن اياس، سلطان اشرف غورى را نيز به مناسبت‌هاى مختلف مدح گفته و در موردى اشاره به تحسين سلطان از نظم خویش دارد، اما گویا به سلطان نزدیک نبوده چون گاهى اخبار سلطان را از زبان خاصان و از زبان اشخاص موثق نقل كرده است.
تاريخ ابن اياس، يعنى بدايع الزهور في وقايع الدهور تا رخدادهاى ذيحجه 928 را دربردارد و بى‌گمان تا این تاريخ زنده بوده است. تاريخ دقيق وفاتِ او معلوم نيست، هرچند برخى از منابع، سال930ق را ذكر كرده‌اند. بروكلمان، ابن اياس را حنبلى مذهب شمرده است، اما دليل چنين استنباطى روشن نيست. به هر حال انديشه و شخصيت ابن اياس را كم و بيش مى‌توان از مطالعه دقيق آثار او دريافت.
آثار
- بدايع الزهور في وقايع الدهور؛
- نشق الازهار في عجائب الاقطار؛
- جواهر السلوك فى‌الخلفاء و الملوك؛
- المنتظم في بدء الدنيا و تاريخ الامم؛
- نزهة الامم في العجائب و الحكم.