إبطال مذهب وحدة الوجود و الرد علی ابن عربي الصوفي

إبطال مذهب وحدة الوجود و الرد علی إبن عربي الصوفي
پدیدآوران	تفتازانی، مسعود بن عمر (نويسنده) عبدالله، عبدالبدیع (محقق)
ناشر	بتانة
مکان نشر	عربستان - دمام
سال نشر	1438ق - 2017م
چاپ	1
شابک	‎978-603-8207-12-3
موضوع	وحدت وجود - ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. - نظریه درباره وحدت وجود - ابن عربی، محمد بن علی، 560 - 638ق. - دفاعیه‌‏ها و ردیه‌‏ها - عرفان - دفاعیه‎‌‌ها و ردیه‎‌‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	2الف7ت 286/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

إبطال مذهب وحدة الوجود و الرد علی ابن عربي الصوفي، نوشته سعدالدین مسعود بن عمر بن عبدالله تفتازانى (722-792ق)، ادیب، متکلم و منطق‌دان، در موضوع عرفان (نقد) است. اثر یادشده توسط عبدالبدیع محمد عبدالله (حسین عرینی) تحقیق شده است.

کتاب حاضر، مشتمل بر رد بر ابن عربی و رویکرد او، با تکیه بر ابزار منطق، فلسفه و علم کلام است.

نام این اثر بر روی نسخه‌های یافت‌شده از آن، با اختلاف ذکر شده است؛ «كتاب في الرد علی أباطيل كتاب الفصوص» و «رسالة في وحدة الوجود» از آن جمله است. نام دیگری که بر این نوشته اطلاق شده، «الرد علی زندقة ابن عربي» است.

تفتازانی در رد بر قائلان به وحدت وجود، از ضمیر جمع استفاد کرده است. این امر به معنی آن است که نویسنده جز در موارد اندکی، متعرض باور ابن عربی و کتاب فصوص نشده است و تنها به مواردی از باورهای وی پرداخته که آنها را در مخالفت با اسلام قلمداد کرده است.

مواردی را که نویسنده در مخالفت با ابن عربی مطرح نموده است، می‌توان در موضوعات زیر منحصر کرد: قول به عینیت وجود خدا با ممکنات، تفضیل ولی بر نبی، گمان همسان بودن عبادت اشیا با عبادت خدا، تأیید عبادت گوساله توسط بنی‌اسرائیل، خیالی بودن اعیان ممکنات، مردن فرعون بر ایمان و تأویلات ابن عربی در خصوص بسیاری از آیات قرآن کریم.

نویسنده در نگارش این کتاب علاوه بر استفاده از نوشته خود، یعنی کتاب «شرح المقاصد»، از مصادر دیگری نظیر: «إحياء علوم الدين» غزالی، کتاب تفسیری «مفاتيح الغيب» فخرالدین رازی، به‌اضافه دو کتاب مهم ابن عربی، «فتوحات مکیه» و «فصوص الحكم» بهره گرفته است.

کتاب در دو قسم پژوهش (الدراسه) و متن تحیقق‌شده تنظیم شده است. قسم اول آن، دارای دو باب است. باب اول، به جنبه تاریخی پژوهش اختصاص یافته و در چهار فصل، به تعریف کتاب فصوص الحكم ابن عربی و تأثیر آن بر تصوف، عصر تفتازانی و حیات وی و معرفی کتاب حاضر پرداخته شده است. باب دوم، به بررسی مسائل کتاب الرد، اختصاص یافته که دارای هفت فصل و یک خاتمه است. در فصل‌های متعدد این باب، به موضوعات مختلفی نظیر روش تفتازانی در مناظره و رد، تصوف از نگاه او و دیدگاه تفتازانی درباره برخی باورها همچون: کشف، فنا، حلول، اتحاد، وحدت وجود پرداخته شده و نظر وی پیرامون وحدت ادیان از نگاه صوفیه و همچنین دیدگاه صوفیان درباره نبوت و ولایت مطرح شده است.

قسم دوم کتاب که به متن تحقیق‌شده اثر اختصاص دارد، مشتمل بر مطالب مختلفی است. ازآنجایی‌که مباحث این قسم، فاقد عنوان بوده، محقق با توجه به مطالب مطرح‌شده مباحث آن را ذیل عناوینی قرار داده است.

نویسنده، مطالب کتاب را با ذکر اشعاری آغاز کرده است. وی در این‌باره گفته است: هنگامی که سخنان باطل کتاب الفصوص را ملاحظه کرده، خداوند شعری درباره این فسق بر زبانش جاری کرده است. در ادامه مطالبی پیرامون عقل و شرع و کارکرد آنها مطرح کرده، سپس به بیان مفهوم وحدت مطلق پرداخته و از وظیفه انبیا و رسل سخن به میان آورده است. انکار عقید ابن عربی و اصحاب وحدت وجود، دفاع از فلاسفه در مقابل معتقدان به وحدت وجود، مطالبی پیرامون کشف و شهود، اصطلاحات صوفیه و تغییر مفهوم آنها توسط وحدت‌وجودیان، توحید عوام و توحید خواص و... از دیگر مطالب مطرح‌شده در کتاب است.

از نکات مهمی که در سرتاسر این کتاب ملاحظه می‌شود، زبان تند نویسنده نسبت به ابن عربی و معتقدان به وحدت وجود است.

محقق، ضمن عنوان‌بندی مطالب کتاب و اعراب‌گذاری آن، به‌منظور محافظت بر متن اصلی، عبارات اضافه‌شده از دیگر نسخه‌ها را داخل علامت ] [ قرار داده و آنچه را که خود بر متن افزوده، میان () نهاده است. وی علاوه بر استخراج و مستند‌سازی اقوال نقل‌شده از مصادر مختلف و آدرس‌دهی آیات، به مستند‌سازی احادیث نبوی و تکمیل موارد ناقص و تفکیک آنها از اقوال صحابه و اشاره به اختلاف نسخ، در پاورقی کتاب پرداخته است. بیان اصطلاحات صوفیانه، کلامی و منطقی، به‌اضافه معرفی شخصیت‌ها و فرقه‌های مذهبی و افزودن تعلیقاتی بر موارد مهمی از متن، به‌همراه توضیح برخی واژگان، در پاورقی و همچنین تنظیم فهرست فنی از کتاب، از دیگر کارهای محقق در این اثر است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.