أعلام المهندسين في الإسلام

    از ویکی‌نور
    أعلام المهندسين في الإسلام
    أعلام المهندسين في الإسلام
    پدیدآورانتیمور، احمد (نویسنده)
    ناشردار الآفاق العربية
    مکان نشرمصر - قاهره
    سال نشر1422ق. = 2001م.
    چاپچاپ اول
    شابک977-344-006-0
    موضوعدانشمندان اسلامي - سرگذشت‌نامه علوم اسلامي - تاريخ
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‎‏/‎‏ت‎‏9‎‏الف‎‏6 / 141 ‏Q‎‏ ‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أعلام المهندسين في الإسلام، اثر احمد تیمور پاشا، رساله مختصری است پیرامون شرح‌ حال بعضی از اعلام مهندسین پس از اسلام که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.

    بیشتر مطالب این کتاب اولین بار در سال 1921 در مجله «الهندسة» در مصر چاپ شده است [۱].

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در شش قسمت، مرتب شده است.

    نویسنده در ابتدا، به بیان شرح‌حال‌ها، به‌صورت بسیار مختصر و موجز پرداخته و در انتهای کتاب، اصلاحات مربوط به فن مهندسی را توضیح داده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه اول، به اهمیت کتاب اشاره گردیده[۲] و در مقدمه نویسنده، موضوع کتاب، تشریح شده است[۳]. نویسنده در این اثر، به گردآوری شرح ‌حال و اخبار مهندسین عرب در عصر اسلامی پرداخته و به دلیل اضطراب اخبار و مشخص نبودن تاریخ دقیق دوران جاهلیت، متعرض آن دوران نگردیده است[۴].

    در قسمت اول، به ذکر شرح ‌حال 107 تن پرداخته شده که اولین آن‌ها، عمر وادی می‌باشد که از قدیمی‌ترین مهندسین اسلامی بوده و یاقوت در «معجم البدان» از او به‌عنوان برده عثمان بن عفان، یاد کرده است[۵]. از دیگر افراد مذکور در کتاب، می‌توان از اعلام زیر یاد کرد: عبدالله بن محرز از مهندسین قرن دوم هجری در بغداد[۶]؛ حجاج بن یوسف که در ترسیم نقشه مهندسی بغداد نقش داشت[۷]؛ محمد، احمد و حسن فرزندان موسی که در دوران مأمون می‌زیسته و در علم نجوم نیز تبحر داشتند [۸]؛ عباس علی بن سعید که اهل فلک‌شناسی و ساخت آلات رصد نیز بود [۹]؛ یحیی بن منصور حکیم از مهندسین و منجمین دوران مأمون[۱۰]؛ ابراهیم بن سنان بن ثابت صابئی حرانی که عالم به انواع علوم بوده که بارزترین آن‌ها، علم هندسه است[۱۱]؛ جعفر بن علی بن محمد مکی که کتابی در هندسه نوشته است[۱۲] و...

    نویسنده در قسمت دوم، به بررسی مختصر فن تصویرگری نزد اعراب و جایگاه آن پرداخته و به اشعار عرب در این زمینه، اشاره نموده است[۱۳].

    در سومین قسمت، به شرح ‌حال عرب‌هایی پرداخته شده که صاحب صناعات تصویرگری، روغن‌گیری، نقشه‌کشی و جواهرسازی بوده‌اند. از جمله این افراد، عبارتند از: احمد بن علی مصری که رسام بود[۱۴]؛ احمد بن یوسف بن هلال حلبی جواهرساز[۱۵]؛ ابوتجزأه جواد بن سلیمان بن غالب لخمی استاد نقش و رسم هیاکل مدور[۱۶]؛ شعیب بن محمد بن جعفر تونسی استاد تذهیب و طلاکاری [۱۷]؛ محمد بن علی بن عمر، معروف به شمس‌الدین دهان[۱۸] و...

    در قسمت چهارم، به تعریف و تشریح اصطلاحات هندسی مورد کاربرد در امر ساختمان‌سازی و ابنیه پرداخته شده است. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: بالطن؛ المثابه؛ رحبه؛ اسکبه؛ المضرب؛ القصاب؛ الحائط؛ المکربه؛ الکبه؛ المنقبه؛ الحانوت؛ الفخت و...[۱۹]

    در قسمت پنجم، به تشریح اصطلاحات مربوط به معادن و سنگ‌های قیمتی پرداخته شده است؛ اصطلاحاتی همچون: زریاب؛ تجاب؛ قطعه؛ صلب؛ صامت؛ لکاث؛ قلعی؛ فهر؛ ندره؛ نضر؛ نضار؛ بلنط؛ مغناطیس؛ حصیم؛ سخم، قار؛ زمرد؛ آلومنیوم و نیکل[۲۰]

    در آخرین قسمت کتاب، به تعریف اصطلاحات مربوط به ارباب حرف و صناعات مرتبط با مهندسی پرداخته شده است که از جمله آن‌ها می‌توان از: مهندس؛ منشی؛ فینق؛ آسی؛ رسم؛ عدار؛ بحّار؛ ربان؛ صیقبانی؛ رسام؛ نقاش؛ کیماری؛ هاجری؛ واشی؛ قصار؛ کیمیایی؛ صفار و... نام برد[۲۱]

    از جمله ویژگی‌های کتاب، اختصار مطالب و درعین‌حال، توضیح دقیق و فنی اصطلاحات مذکور در آن می‌باشد.

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع [۲۲]، به توضیح و تشریح برخی از لغات و کلمات متن پرداخته شده است[۲۳]

    پانويس


    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها