آیین بودا: طرح آموزه‌ها و مکتب‌های بودایی
آیین بودا: طرح آموزه‌ها و مکتب‌های بودایی تألیف هانس وولفگانگ شومان، ترجمه ع.پاشایی؛ دربارۀ زندگی و آیین‌ها و مکتب‌های بودایی به نگارش درآمده است.
| آیین بودا: طرح آموزه‌ها و مکتب‌های بودایی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شومان، هانس ول‍ف‍گ‍ان‍گ (نویسنده) پاشايي، عسکري (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | Buddhism: philosophie zurevlo sung. Dregrossen denksysteme des Hinayana and Mahayana. |
| ناشر | مرواريد |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1362ش. |
| چاپ | يکم |
| موضوع | بودا و بوديسم
هينه يانه (بوديسم) مهايانه (بوديسم) |
| زبان | فارسي |
| کد کنگره | 1362 9آ9ش / 7185 BQ |
گزارش کتاب
این کتاب دربارۀ زندگی و آیین‌ها و مکتب‌های بودایی به نگارش درآمده است.
بودا نبي نبود، بلكه خود را فرزانه و آموزگار مي‌دانست. در زندگي او چيزي نيست كه نشان دهد روح قادري او را به پيامبري برگزيده باشد، او هرگز چيزي نگفت كه نشان اين اعتقاد باشد كه او نايب وجودي برتر است. هيچ وسوسۀ نيرومندي او را بر آن نمي‌دارد كه جهان را ديگرگون كند. او خود را نشان راه رهايي مي‌داند، هوش انسان را فرا مي‌خواند و سازگاري با قوانين طبيعي هستي را توصيه مي‌كند ... اما بافته‌شدن با چرخه كيهاني به اين معنا نيست كه با رنج زندگي بسازيم. آيين بودا با اين انديشه كه رنج بوته آزمايش است بيگانه است. برعكس هدف آن غلبه به رنج است.
پس از بخش اول کتاب که به زندگی بودا اختصاص یافته است، در بخش دوم دربارۀ شوراها و منابع آیین بودایی سخن گفته شده است. آگاهی ما به آیین بودای کهن بیشتر مبتنی به «کانون پالی [سه سبد یا تی‌پیتکه] است که رهروان آن را در سه شورا جمع‌آوری و تدوین کردند. اولین شورا درست چند ماه بعد از درگذشت بودا (483 ق‌م) در راجه‌گهه، دویم شورا نزدیک به یکصدسال بعد (در حدود 383 ق‌م) در ویسالی و سومین شورا در سال 255 ق‌م در پاتلی پوته به‌پا شد. در ادامۀ این بخش دربارۀ آموزه‌های تیره‌وادَه سخن گفته شده است. فلسفۀ آیین بودا تنها از یک انگیزه پیدا شده است؛ یعنی از هراسی که از رنج در جهان به وجود می‌آید. تجربۀ رنج انگیزۀ تفکر بودایی است و محتویات آن تحلیل رنج و جستجوی رهایی است. هر جستجویی را که برای رهایی سودمند نباشد، بی‌ارزش دانسته‌اند؛ چون گوتَمَه بودا هواخواه بود، نه متافیزیک‌دان. در ادامه نیز دربارۀ مکتب‌های اصلی هینَه‌یانَه سخن گفته شده است. در دومین شورا انجمن بودایی به دو مکتب تقسیم شد: یکی مکتب تیره‌وادین‌ها یعنی «پیروان آموزۀ پیران» و دیگری مهاسنگیکه‌ها یعنی «پیروان انجمن بزرگ».
دربارۀ مَهایانَه، آثار و آموزه‌های آن و راه‌های این روش به رهایی و نیروانه در بخش سوم بحث و بررسی شده است. در حدود چهارصد سال بعد از درگذشت بودا، شکل تازه‌ای از آیین بودا در هند پیدا شد که اسم «مَهایانَه» را روی خودش گذاشت که به معنای گردونۀ بزرگ است (برای گذشتن از بیابان رنج). این آیین راه‌های نویی برای رهایی نشان می‌دهد و به این ترتیب این مقصد عالی را بیش از آیین قدیمی‌تر بودایی در دسترس انسان‌های بیشتری قرار می‌دهد و اسم تحقیرآمیز «هینَه‌یانَه» یا گردونۀ کوچک برای آن آیین قدیمی‌تر از اینجاست. کتاب‌های مقدس این آیین را «سوتره» می‌خوانند؛ یعنی رشته‌های راهنما. خیلی از این سوتره‌ها به صدها صفحه می‌رسد که معلوم نیست چه کسانی آنها را نوشته‌اند.
مکتب‌های فلسفی مَهایانَه و نظام یوگاچارَه (ویگیانَه‌وادَه) موضوعی است که در بخش چهارم کتاب به آن پرداخته شده است. مکتب‌های فلسفی مَهایانَه از طریق نظام‌بخشی و بسط آموزه‌های سوتره‌ها و از مکتب‌های دینی تحول پیدا کردند. بعدها موقعی که سوتره‌های بیشتری ساخته و پرداخته شد، خیلی از عقایدی را که متفکران مهایانی تعریف کرده بودند، در این کتاب‌های نو جمع کردند؛ چنان‌که امروزه می‌شوند آنها را دانش مشترک مهایانی به شمار آورد. فلسفۀ مَهایانَه روی یک مشکل متمرکز است؛ یعنی رابطۀ یک و بسیار. «کثرتِ» پدیده‌هایی که جهان را می‌سازند و «وحدتِ» اصلی که چون مطلق در آنها حس می‌شود و باید از طریق تجربۀ فردی آن را فهمید، اینها قطب‌هایی است که تفکر مهایانی میان آنها گسترده است.
در بخش پنجم کتاب دربارۀ «تَنتَره‌یانَه و آیین بودای آسیای خاوری» سخن گفته شده است. تَنتَره‌یانَه یا «گردونۀ متن‌های تَنتَره« یک آیین بودایی رازور است که در قرن دوم میلادی پیدا شد و از قرن ششم به این طرق آثار ادبی‌اش ساخته شد و در قرن هشتم به مواد برنامه‌های درسی دانشگاه‌های بودایی راه پیدا کرد. از نظر فلسفی تَنتَره‌یانَه روی مهایانَه بنا شده، اما آموزه‌های اصلی آن را به چند طریق تغییر یا بسط داده است.
در بخش پایانی کتاب بعد از بررسی‌ای تاریخی و فرهنگی از آیین بودا، ابتدا طرح جدولی این آیین آورده شده است. سپس عکس‌هایی از مکان‌های تاریخی بودایی ضمیمۀ کتاب شده است. در پایان کتاب نیز آوانویسی واژه‌های پالی و سنسکریت و نمایۀ نام‌ها و مفهوم‌ها آورده شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات