آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی

آشنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی
پدیدآوران	صفوی، کورش (نويسنده)
ناشر	علمی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1391ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-404-207-2
موضوع	ادبیات فارسی - زبان شناسی - زبان شناسی در ادبیات
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ص۷آ۵ 123 P
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی، تألیف کورش صفوی (معاصر) است.

این کتاب، به‌طور خاص به زبان‌شناسی کاربردی در مطالعات ادب فارسی می‌پردازد و به‌منظور ارائه ابزارهای ضروری زبان‌شناسی برای متخصصان این حوزه نوشته شده است. این مجموعه، بخشی از سلسله «نگین‌های زبان‌شناسی» است که برای علاقه‌مندان به حوزه‌های علمی و ادبی تدوین شده است.

انگیزه نگارش

کتاب، به‌منظور معرفی مفاهیم مقدماتی زبان‌شناسی به دانشجویان و متخصصان مطالعات ادب فارسی تدوین شده است.

ساختار

ساختار کتاب، به‌گونه‌ای است که ابتدا مبانی و مفاهیم عمومی زبان‌شناسی مرتبط با زبان فارسی را تبیین کرده و سپس به کاربردهای تخصصی‌تر این دانش در تحلیل متون ادبی می‌پردازد.

کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

بخش اول، دارای 9 فصل است و به‌منظور آشنایی مخاطب با اصول کلی زبان‌شناسی و آماده‌سازی او برای ورود به مطالعات تخصصی ادبی نوشته شده است.

بخش دوم، شامل 7 فصل است که به مفاهیم و مباحثی می‌پردازد که کاربرد مستقیم در مطالعات ادبی فارسی دارند؛ از جمله نشانه‌شناسی، زبان ادب، موسیقی در متن، تحلیل متن و سبک‌شناسی.

مؤلف تلاش کرده است تا مفاهیم را به‌صورت شفاف و عاری از پیچیدگی‌های غیر ضروری ارائه دهد.

انتخاب مطالب و موضوعات با هدف کاربردی بودن آن‌ها در مطالعات ادب فارسی صورت گرفته است. این کتاب، در مجموع شامل 552 صفحه محتوا به‌اضافه پیشگفتار و کتابنامه است.

گزارش محتوا

• بخش اول: این بخش شامل مباحث زیر است:

1. پیش‌زمینه: در این فصل به مطالبی اشاره خواهد شد که قرار است مدخل ورود به مباحث بعدی این نوشته به حساب آیند. در اینجا باید معلوم شود که منظور از نشانه و شیوه مطالعه آن چیست. در گام بعد باید مشخص گردد که رابطه میان مطالعه زبان و در مفهوم کلی اش با مطالعه زبان ادب چگونه می تواند باشد.
2. نظام زبان: این فصل، واحدهای نظام زبان، مطالعه زبان، گونه‌های مختلف زبان (شامل گونه‌های جغرافیایی، آموزشی و اجتماعی)، گریز از هنجارها، انتخاب و ترکیب واحد، ساخت زبان و واحدها و قاعده‌ها را شرح می‌دهد.
3. آواشناسی زبان فارسی: این فصل، به تنوع صداها، اندام‌های گفتار، خط واج‌نگار فارسی، واج‌های زبان فارسی، واج و واج‌گونه، واحدهای زنجیری و زیرزنجیری و ساختمان هجا در زبان فارسی می‌پردازد. همچنین، فرآیندهای آوایی در زبان فارسی را بررسی می‌کند.
4. واژگان زبان فارسی: این فصل، شامل مباحث واژه‌شناسی، واژه‌های زبن فارسی، ویژگی‌های اجتماعی زبان، وام‌واژه‌ها در زبان فارسی، بازی نشانه‌ها و انگیختگی واژه‌ها است.
5. صرف زبان فارسی: این فصل، مباحث مربوط به صرف و مطالعه واژه، تک‌واژ و واژه، تک‌واژ و تک‌واژگونه، فرآیندهای واژه‌سازی، ساختمان واژه در زبان فارسی و واژه و نحو را شامل می‌شود.
6. واژه و نحو: این فصل، به نحو و مطالعه جمله، گروه و جمله، قواعد ساخت جملات بسیط و مرکب و نیز مفاهیم زیرساخت و روساخت در نحو می‌پردازد.
7. معنی‌شناسی زبان فارسی: این فصل، به معنی‌شناسی و مطالعه معنی، واحد مطالعه معنی، دلالت، مشخصه‌های معنایی، تعبیر معنی، روابط مفهومی در سطح واژه‌ها و جمله‌ها، حوزه‌های معنایی و انتقال معنایی می‌پردازد.
8. کاربردشناسی زبان فارسی: این فصل، مباحثی چون صورت و نقش، بافت، همکاری در ایجاد ارتباط، شاخص، کارگفت، متن و متنیت و نقش و متن را در زبان فارسی بررسی می‌کند.
9. نظام نوشتاری فارسی: این فصل، گفتار و نوشتار، پیدایش نوشتار، نظام‌ نوشتاری، خط، رده‌بندی نظام‌های نوشتاری، الفبا، زبان و نظام نوشتاری، گونه‌های خط و زبان‌ها و خط‌ها را پوشش می‌دهد.

• بخش دوم: این بخش، شامل مباحث زیر است:

1. نشانه‌شناسی: این فصل، مباحثی چون نشانه، سوسور و نشانه، پرس و نشانه، مطالعه نشانه‌ها و درک نشانه‌ها را در بر می‌گیرد.
2. بازی نشانه‌ها: این فصل، شامل جایگزینی نشانه‌ها، جایگزینی در ترکیب و جایگزینی در انتخاب است.
3. زبان ادب: این فصل، به جهان‌های ممکن، درک ادبیت، واقعیت‌گریزی، شکل‌بندی، واژگان ادبی و هنجارگریزی می‌پردازد.
4. موسیقی در متن: این فصل، مفاهیمی چون توازن، تکرار در سطوح مختلف زبان (واج، هجا، واژه، گروه و جمله) و تکرار ساخت را شرح می‌دهد. # تخیل در متن: این فصل شامل تخیل و «قاعده‌کاهی» در سطوح مختلف (واجی، صرفی، نحوی، معنایی، نوشتاری، گونه‌ای و کاربردی) است.
5. تحلیل متن: این فصل، شامل نظریه ادبی، نقد شکل‌گرا، نقد ساخت‌گرا و نقد ادراکی است.
6. سبک‌شناسی: این فصل، به سبک‌شناسی در غرب و ایران، سنت مطالعه سبک و رابطه بین درک و سبک می‌پردازد.

منابع مقاله

متن کتاب.