مقامات عارفان؛ شرح تفصیلی و گسترده دو نمط نهم و دهم الإشارات و التنبيهات
| نام کتاب | مقامات عارفان: شرح تفصیلی و گسترده‌ی دو نمط نهم و دهم الاشارات و التنبیهات |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | شرح تفصیلی و گسترده ی دو نمط نهم و دهم الاشارات و التنبهات
الاشارات و التنبیهات، برگزیده، شرح |
| پدیدآورندگان | نکونام، محمدرضا (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BBR 415 /ن8م7 |
| موضوع | ابن سینا، حسین بن عبد الله، 370 - 428ق. - عرفان
ابن سینا، حسین بن عبد الله، 370 - 428ق. الاشارات و التنبیهات - نقد و تفسیر اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | ظهور شفق |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 17146 |
«مقامات عارفان»، از آثار محمدرضا نكونام است كه در آن به شرح نمطهاى نهم و دهم كتاب «الإشارات و التنبيهات»، نوشته بوعلى سينا پرداخته است. درباره اين شرح چند نكته گفتنى است:
1. اين شرح به زبان فارسى انجام شده و نام كامل آن عبارت است از: «مقامات عارفان: شرح تفصيلى و گسترده‌ى دو نمط نهم و دهم الإشارات و التنبيهات». شارح همچنين متن عربى الإشارات و التنبيهات و شرح خواجه نصيرالدين طوسى را آورده و بعد به شرح و ترجمه آن پرداخته است.
2. متأسفانه شارح محترم، زمان و مكان و ساير ويژگى‌هاى نگارش اين شرح را مشخص نكرده است.
3. شارح در مقدمه‌اش كه تاريخ و محل نگارش آن را نيز معين نكرده، كتاب «الإشارات و التنبيهات» را معرفى كرده و افزوده است: «... نگارنده بر اين باور است كه جناب شيخ در اواخر عمر از معقول خسته شده و دل به عرفان بسته و برخلاف بحث‌هاى فلسفى كه در ديگر كتاب‌هاى خود، به‌ويژه شفا داشته است، در اشارات راهى ديگر را برمى‌گزيند. اين امر مى‌رساند كه ايشان در آن ايام ترنمى از عرفان را لمس نموده كه سبب شده است نوع بيان خود را تغيير دهد و مى‌توان گفت: در اين امر در حد يك فيلسوف و حكيم موفق بوده است و عرفان وى رويكردى فلسفى دارد. جناب شيخ، هرچند در اين كتاب از عرفان مى‌گويد، نمى‌تواند خود را از واژه‌ها و آموزه‌هاى حكمت و فلسفه دور نگه دارد و براى نمونه، به‌جاى واژه‌ى رايج «سير و سلوك» در عرفان از كلمه‌ى «حركات» كه اصطلاحى فلسفى است بهره مى‌برد» (مقدمه كتاب، ص21-22).
4. شارح، روشش را به اين صورت بيان كرده است: «... شرح حاضر، نخست متن شيخ را شرح و بسط مى‌دهد و سپس شرح خواجه را در ادامه مى‌آورد و آن را با بيانى تازه كه خالى از تكرار باشد توضيح مى‌دهد و در نهايت به ذكر اشكالات آشكارى كه در متن و شرح ديده مى‌شود به‌اختصار و كوتاه مى‌پردازد و سعى مى‌نمايد خلل‌هاى مهم و اساسى آن را به نقد بگذارد. نگارنده در اين نوشتار، رويكردى فلسفى دارد و تنها به بيان ظرايف سلوك و عرفان به زبان حكيم بسنده نموده و...» (همان، ص25).
5. شارح محترم در موارد متعددى، در كتاب حاضر، مطالبى تحت عنوان نقد يا تأملات يا ملاحظات آورده است (ر.ك: متن كتاب، ص44، 60، 72، 121 و...).
6. يكى از مطالب انتقادى تأمل‌برانگيز شارح چنين است: «ترك دنيا و آخرت يكسان است؛ چراكه هم دنيا لذت است و هم آخرت و هر دو در لذت مشترك مى‌باشد و كسى كه دنيا را براى بهشت و حور و قصور ترك مى‌كند، در باطن بيشتر به شهوات تمايل دارد؛ زيرا شهوت اندك را براى رسيدن به شهوت بالاتر ترك مى‌كند و شهوت‌پرست واقعى اين است كه حاضر نيست با يك لحظه خود را ارضا كند و اگر عارف نيز بگويد لذت حقيقى خداست، باز، در لذت‌برى مشترك است و شيخ گفت كسى كه لذت دنيا را براى لذت آخرت ترك مى‌كند، طمع دارد و طماع است و همچنين كسى كه اين دو لذت را براى رسيدن به لذت حق ترك مى‌كند، طماع‌تر است و وى در لذت‌برى، چيره‌دست است و طمع به‌نهايت لذت دارد و وى در واقع عين هوس، بلكه اهل هَوسى است كه با هوس نيز درمان نمى‌شود...» (ر.ك: همان، ص162-163).
7. نمونه‌اى از زبان و ادبيات شارح محترم كه تحت عنوان «قبح انكار بى‌دليل» آمده، چنين است: «جناب شيخ در پايان كتاب اشارات و نمط آخر أسرار الآيات، به اهل علم چنين نصيحت و سفارش مى‌نمايد كه روشن فكرى و زيركى به اين نيست كه انسان هر چيزى را انكار كند، بلكه عاقل كسى است كه هر سخنى را با دليل بپذيرد. انكار بى‌مورد همانند پذيرش نابجاست و زيان انكار بى‌مورد كمتر از زيان پذيرش نابجا و بى‌دليل نيست. هر مطلبى كه دليلى بر آن اقامه شود را بايد پذيرفت و بر هر گزاره‌اى كه دليلى بر درستى يا نادرستى آن در دست نيست بايد توقف كرد تا روزى بر برهان و دليل آن دست يافت» (ر.ك: همان، ص431).
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها