فاطمیان از خشونت تا رواداری: تفاوت میان نسخه‌ها
(ویرایش و تصحیح) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' می ب' به ' می‌ب') |
||
| (۳۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان = | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره =DT۹۵/۵/ذ۹ف۲ | ||
| موضوع = | | موضوع =فاطمیان -- تاریخ,فاطمیان | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر =انتشارات علمی و فرهنگی | | ناشر =انتشارات علمی و فرهنگی | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''فاطمیان از خشونت تا رواداری''' تألیف نگار | '''فاطمیان از خشونت تا رواداری''' تألیف [[ذیلابی، نگار|نگار ذیلابی]]؛ شهرت فاطمیان بیشتر به دولتی تسامح مدار و مدارامحور است. در این اثر، ضمن تبیین مراحل خشونت بار حکومت ایشان در مغرب، چگونگی نوسان سیاست‌های داخلی ان ها، از استبداد و انحصار طلبی به سوی تسامح و مدارا، از آغاز دعوت در افریقه تا پایان حکومت در مصر، بررسی و تحلیل شده است. این اثر نحوه‌ی تعامل با اتباع غیر اسماعیلی، و مبنای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اتخاذ این سیاست‌ها را با تفکیک دوره‌های حاکمیت فاطمیان به چهار دوره‌ی دعوت، شکل‌گیری دولت، استقرار و ثبات قدرت و سرانجام دوران ضعف خلافت، تبیین و تفسیر کرده است. مطالعه‌ی این کتاب به علاقمندان تاریخ فاطمیان و نیز دانشجویان رشته‌های تاریخ و تمدن ملل اسلامی و تاریخ اسلام پیشنهاد می‌شود. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب در دو بخش و هر بخش از دوفصل تشکیل شده است. | کتاب در دو بخش و هر بخش از دوفصل تشکیل شده است. | ||
بخش اول: فاطمیان در افریقیه | |||
فصل دوم: | فصل اول: دوره‌ی دعوت | ||
فصل دوم: دوره‌ی شکل‌گیری دولت در افریقیه | |||
بخش دوم: فاطمیان درمصر | بخش دوم: فاطمیان درمصر | ||
فصل اول: | فصل اول: دوره‌ی ثبات در مصر | ||
فصل دوم: | فصل دوم: دوره‌ی ضعف خلفای فاطمی (عصر وزرای نظامی) | ||
==گزارش کتاب== | ==گزارش کتاب== | ||
یکی از | یکی از فرقه‌هایی که در جهان اسلام با شعار هواداری از ستمدیدگان و مدعای تحقق بخشیدن به مضمون آیه‌ی «اورثنا القوم الذین کانوا تستضعفون مشارق الارض و مغاربها...» (اعراف/137)، عملا توانست بر بخش‌های وسیعی از شرق و غرب سرزمین‌های خلافت اسلامی تسلط یابد اسماعیلیه بودند. پیشوایان این جنبش مذهبی با اتکا بر نسبت و نسب مقدس خود به دخت پیامبر اسلام(ص) و داعیه‌ی امامت منصوص و موروث از اسماعیل، بزرگ ترین فرزند [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]، و بهره گیری از تجارب مبارزاتی و تشکیلاتی و دعوت سری عباسیان حکومتی به نام فاطمیان در افریقیه و سپس مصر بنیان نهادند که دهه‌هایی چند از سده‌های چهارم و پنجم هجری قلمرو سیاسی و نظامی آن از سواحل اقیانوس اطلس (مغرب الاقصی) تا شام و عراق و یمن و ماه‌هایی چند هم بر بغداد (451ه)، تختگاه خلافت عباسی و سلاطین سلجوقی، دامن گسترد. مهم تر آن که دامنه‌ی آموزه‌های کلامی و فلسفی آن در سراسر ایران فرهنگی تا مرزهای هند و ماوراء النهر انتشار یافت؛ چندان که آثار این آموزه‌ها بر دربارهای سامانیان و غزنویان، حامیان و نمایندگان خلافت عباسی، راه یافت و گرایش و گروش کسانی از امیران و دیوان سالاران بخارا و غزنه و دیگر شهرها، دستگاه خلافت عباسی و این تختگاه‌های حکومتی مقتدر شرقی را به هراس و واکنش واداشت. موضوع ارزشمندی که مؤلف در این کتاب بدان پرداخته و با استناد بر منابع اصیل و مراجعه به پژوهش‌های معتبر و اتکا بر شواهد کافی جوانب گوناگون آن را تبیین و مدلل ساخته، صرفا گزارشی تاریخی از برآمدن و شکوفایی و فروپاشی دولت و خلافت فاطمیان د رمیان سال‌های 297 تا 567 هجری نیست، بلکه در واقع بازگویی داستان بسیاری از جنبس‌های آرمان خواه و حکومت‌ها و دولت‌هایی است در سراسر تاریخ اقوام و ملل عالم که با ابتناء بر دعوتی دینی یا عقیده‌ای اصلاح طلبانه و عدالت خواهانه آغاز کرده‌اند، اما پس از پیروزی و دستیابی به قدرت و برپایی حکومت و دولت، در پس نشر و تثبیت عقاید و اجرای آموزه‌ها و دعاوی خود و در رویارویی با موانع گوناگون، از شعارها و آموزه هایشان دور افتاده‌اند و یا برای حفظ اقتدار و بسط دامنه‌ی آن از دواعی و مواعید خویش روی برتافته‌اند. در این گزارش مستند تاریخی می‌بینیم آرمان‌های انقلابی ابوعبدالله شیعی، داعی باورمند و پرشور فاطمی که منادی برپایی حکومت حق و عدالت و برابری به نام و برای امام مکتوم علوی – اسماعیلی بود، چگونه با استقرار نخستین خلیفه‌ی رسمی فاطمی، عبیدالله مهدی، بر اریکه‌ی خلافت و امامت در افریقیه نه تنها آن دعاوی و مواعید کنار نهاده شد که برخی از گروندگان به مذهب اسماعیلی و هوادارن مؤمن به ابوعبدالله شیعی و خود او هدف حذف و قلع و قمع گردیدند. سرنوشت و قتل ابوعبدالله شیعی، آشنایان با تاریخ اسلام را به یاد سرنوشت و قتل ابوسلمه‌ی خلال (داعی بزرگ عباسیان) و بدر غلام و یار و یاور عبدالرحمن داخل (مؤسس خلافت اموی در اندلس) می اندازد. عبیدالله مهدی خیلی زود با اتکاء بر نیروی‌های نظامی متشکل از سران قبایل و کارگزاران حکومت‌ها و دولت‌های پیشین که مغلوب ابوعبیدالله و پیروان او شده، بعضا از دشمنان جنبش و مخالفان نشر عقاید و برنامه‌های عدالت خواهانه‌ی آن بودند، رقبای سیاسی و باورمندان جدی برپایی حکومت موعود را از عرصه بیرون راند و روشی خودکامه پیش گرفت؛ سیاست‌های خشونت آمیز و همراه با جزم اندیشی که مغایر رواداری و نرم خویی ابوعبدالله شیعی در طول سال‌های دعوت بود. این خودکامگی سیاسی و تعصب مذهبی در قبال اهل سنت، یعنی مذهب غالب و حاکم بر شمال افریقا – که کم و بیش در دوره‌ی یازده تن از جانشینان عبیدالله مهدی تداوم یافت- و دیگر عوامل سیاسی و فرهنگی، خاصه دور افتادن جنبش از مواعید آرمانی‌اش مانع گسترش عقیده‌ی اسماعیلی حتی در مصر و قاهره شد، شهری که توسط فاطمیان بینان یافت و جامع الازهر با هدف تعلیم و تبلیغ آموزه‌های اسماعیلی در آن تأسیس گردید، به بیانی روشن تر، جنبش اسماعیلی خیلی زود ماهیت دینی و نجات بخشی خود را از دست داد و به یکی از حکومت‌ها و دولت‌های سیاسی و نظامی مشابه آن سده‌ها بدل گشت؛ با همه‌ی ضعف ها و مشکلات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، خاصه عدم قبول و مشروعیت از سوی اکثریت شهروندان و اتباع در مصر و دیگر مناطق قلمرو سیاسی و نظامی خود، و هم از این روی بود که سرانجام به آسانی و سادگی بساط حکومت آنان در یک خطبه‌ی نماز جمعه توسط صلاح الدین ایوبی از مصر و سرزمین‌های زیرسلطه‌ی آنان برچیده شد. نویسنده دراین کتاب تصویر گویا، مستند و عبرت آموزی از این تبدلات آرمان خواهانه‌ی عقیدتی به واقعیات ناگوار تاریخی را پیش روی خواننده می‌نهد که می‌داند تاریخ فراتر از افسانه‌های خواب آور است و می‌توان با تدقیق در رویدادهای آن و تبیین و تحلیل آن‌ها پرتوی بر امروز خویش افکنیم و فرداها را با آگاهی بیشتری آغاز کنیم و از فریفتگی‌ها و زیان‌ها و آسیب‌های آن‌ها بکاهیم.<ref> [https://www.historylib.com/books/2195 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۷: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:تاریخ]] | |||
[[رده:تاریخ آفریقا]] | |||
[[رده:تاریخ اسلام]] | |||
[[رده:مقالات(اردیبهشت) باقی زاده]] | [[رده:مقالات(اردیبهشت) باقی زاده]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اردیبهشت 1403]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۰
| فاطمیان از خشونت تا رواداری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ذیلابی، نگار (نویسنده) |
| ناشر | انتشارات علمی و فرهنگی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۵ش |
| موضوع | فاطمیان -- تاریخ,فاطمیان |
| کد کنگره | DT۹۵/۵/ذ۹ف۲ |
فاطمیان از خشونت تا رواداری تألیف نگار ذیلابی؛ شهرت فاطمیان بیشتر به دولتی تسامح مدار و مدارامحور است. در این اثر، ضمن تبیین مراحل خشونت بار حکومت ایشان در مغرب، چگونگی نوسان سیاست‌های داخلی ان ها، از استبداد و انحصار طلبی به سوی تسامح و مدارا، از آغاز دعوت در افریقه تا پایان حکومت در مصر، بررسی و تحلیل شده است. این اثر نحوه‌ی تعامل با اتباع غیر اسماعیلی، و مبنای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اتخاذ این سیاست‌ها را با تفکیک دوره‌های حاکمیت فاطمیان به چهار دوره‌ی دعوت، شکل‌گیری دولت، استقرار و ثبات قدرت و سرانجام دوران ضعف خلافت، تبیین و تفسیر کرده است. مطالعه‌ی این کتاب به علاقمندان تاریخ فاطمیان و نیز دانشجویان رشته‌های تاریخ و تمدن ملل اسلامی و تاریخ اسلام پیشنهاد می‌شود.
ساختار
کتاب در دو بخش و هر بخش از دوفصل تشکیل شده است.
بخش اول: فاطمیان در افریقیه
فصل اول: دوره‌ی دعوت
فصل دوم: دوره‌ی شکل‌گیری دولت در افریقیه
بخش دوم: فاطمیان درمصر
فصل اول: دوره‌ی ثبات در مصر
فصل دوم: دوره‌ی ضعف خلفای فاطمی (عصر وزرای نظامی)
گزارش کتاب
یکی از فرقه‌هایی که در جهان اسلام با شعار هواداری از ستمدیدگان و مدعای تحقق بخشیدن به مضمون آیه‌ی «اورثنا القوم الذین کانوا تستضعفون مشارق الارض و مغاربها...» (اعراف/137)، عملا توانست بر بخش‌های وسیعی از شرق و غرب سرزمین‌های خلافت اسلامی تسلط یابد اسماعیلیه بودند. پیشوایان این جنبش مذهبی با اتکا بر نسبت و نسب مقدس خود به دخت پیامبر اسلام(ص) و داعیه‌ی امامت منصوص و موروث از اسماعیل، بزرگ ترین فرزند امام جعفر صادق(ع)، و بهره گیری از تجارب مبارزاتی و تشکیلاتی و دعوت سری عباسیان حکومتی به نام فاطمیان در افریقیه و سپس مصر بنیان نهادند که دهه‌هایی چند از سده‌های چهارم و پنجم هجری قلمرو سیاسی و نظامی آن از سواحل اقیانوس اطلس (مغرب الاقصی) تا شام و عراق و یمن و ماه‌هایی چند هم بر بغداد (451ه)، تختگاه خلافت عباسی و سلاطین سلجوقی، دامن گسترد. مهم تر آن که دامنه‌ی آموزه‌های کلامی و فلسفی آن در سراسر ایران فرهنگی تا مرزهای هند و ماوراء النهر انتشار یافت؛ چندان که آثار این آموزه‌ها بر دربارهای سامانیان و غزنویان، حامیان و نمایندگان خلافت عباسی، راه یافت و گرایش و گروش کسانی از امیران و دیوان سالاران بخارا و غزنه و دیگر شهرها، دستگاه خلافت عباسی و این تختگاه‌های حکومتی مقتدر شرقی را به هراس و واکنش واداشت. موضوع ارزشمندی که مؤلف در این کتاب بدان پرداخته و با استناد بر منابع اصیل و مراجعه به پژوهش‌های معتبر و اتکا بر شواهد کافی جوانب گوناگون آن را تبیین و مدلل ساخته، صرفا گزارشی تاریخی از برآمدن و شکوفایی و فروپاشی دولت و خلافت فاطمیان د رمیان سال‌های 297 تا 567 هجری نیست، بلکه در واقع بازگویی داستان بسیاری از جنبس‌های آرمان خواه و حکومت‌ها و دولت‌هایی است در سراسر تاریخ اقوام و ملل عالم که با ابتناء بر دعوتی دینی یا عقیده‌ای اصلاح طلبانه و عدالت خواهانه آغاز کرده‌اند، اما پس از پیروزی و دستیابی به قدرت و برپایی حکومت و دولت، در پس نشر و تثبیت عقاید و اجرای آموزه‌ها و دعاوی خود و در رویارویی با موانع گوناگون، از شعارها و آموزه هایشان دور افتاده‌اند و یا برای حفظ اقتدار و بسط دامنه‌ی آن از دواعی و مواعید خویش روی برتافته‌اند. در این گزارش مستند تاریخی می‌بینیم آرمان‌های انقلابی ابوعبدالله شیعی، داعی باورمند و پرشور فاطمی که منادی برپایی حکومت حق و عدالت و برابری به نام و برای امام مکتوم علوی – اسماعیلی بود، چگونه با استقرار نخستین خلیفه‌ی رسمی فاطمی، عبیدالله مهدی، بر اریکه‌ی خلافت و امامت در افریقیه نه تنها آن دعاوی و مواعید کنار نهاده شد که برخی از گروندگان به مذهب اسماعیلی و هوادارن مؤمن به ابوعبدالله شیعی و خود او هدف حذف و قلع و قمع گردیدند. سرنوشت و قتل ابوعبدالله شیعی، آشنایان با تاریخ اسلام را به یاد سرنوشت و قتل ابوسلمه‌ی خلال (داعی بزرگ عباسیان) و بدر غلام و یار و یاور عبدالرحمن داخل (مؤسس خلافت اموی در اندلس) می اندازد. عبیدالله مهدی خیلی زود با اتکاء بر نیروی‌های نظامی متشکل از سران قبایل و کارگزاران حکومت‌ها و دولت‌های پیشین که مغلوب ابوعبیدالله و پیروان او شده، بعضا از دشمنان جنبش و مخالفان نشر عقاید و برنامه‌های عدالت خواهانه‌ی آن بودند، رقبای سیاسی و باورمندان جدی برپایی حکومت موعود را از عرصه بیرون راند و روشی خودکامه پیش گرفت؛ سیاست‌های خشونت آمیز و همراه با جزم اندیشی که مغایر رواداری و نرم خویی ابوعبدالله شیعی در طول سال‌های دعوت بود. این خودکامگی سیاسی و تعصب مذهبی در قبال اهل سنت، یعنی مذهب غالب و حاکم بر شمال افریقا – که کم و بیش در دوره‌ی یازده تن از جانشینان عبیدالله مهدی تداوم یافت- و دیگر عوامل سیاسی و فرهنگی، خاصه دور افتادن جنبش از مواعید آرمانی‌اش مانع گسترش عقیده‌ی اسماعیلی حتی در مصر و قاهره شد، شهری که توسط فاطمیان بینان یافت و جامع الازهر با هدف تعلیم و تبلیغ آموزه‌های اسماعیلی در آن تأسیس گردید، به بیانی روشن تر، جنبش اسماعیلی خیلی زود ماهیت دینی و نجات بخشی خود را از دست داد و به یکی از حکومت‌ها و دولت‌های سیاسی و نظامی مشابه آن سده‌ها بدل گشت؛ با همه‌ی ضعف ها و مشکلات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، خاصه عدم قبول و مشروعیت از سوی اکثریت شهروندان و اتباع در مصر و دیگر مناطق قلمرو سیاسی و نظامی خود، و هم از این روی بود که سرانجام به آسانی و سادگی بساط حکومت آنان در یک خطبه‌ی نماز جمعه توسط صلاح الدین ایوبی از مصر و سرزمین‌های زیرسلطه‌ی آنان برچیده شد. نویسنده دراین کتاب تصویر گویا، مستند و عبرت آموزی از این تبدلات آرمان خواهانه‌ی عقیدتی به واقعیات ناگوار تاریخی را پیش روی خواننده می‌نهد که می‌داند تاریخ فراتر از افسانه‌های خواب آور است و می‌توان با تدقیق در رویدادهای آن و تبیین و تحلیل آن‌ها پرتوی بر امروز خویش افکنیم و فرداها را با آگاهی بیشتری آغاز کنیم و از فریفتگی‌ها و زیان‌ها و آسیب‌های آن‌ها بکاهیم.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران