صوان الحكمة و ثلاث رسائل في الأجرام و المحرك الأول و الكمال: تفاوت میان نسخه‌ها

افزون بر تأثیرهای صوان بر تاریخ‌نگاری‌های فلسفی بعد از خود، ویژگی‌هایی در این اثر وجود دارد که آن را از سایر آثار مشابه، متمایز می‌‌کند. باید توجه داشت، دورانی که ابوسلیمان سجستانی در آن می‌زیسته، به لحاظ شکوفایی علمی و فرهنگی، موقعیت ویژه‌ای داشته است. تنوع محافل علمی و مجالس درس و بحث، کثرت منابع ترجمه شده، رونق بازار ترجمه و پویایی عرصه فرهنگ و مواردی ازاین‌دست، این دوران را از سایر ادوار متمایز می‌کند. ابن‌ندیم اخباری را نقل می‌کند که حاکی از ارتباط سجستانی با شبکه‌ای از مترجمان معاصر خود همچون ابوزکریا یحیی بن عدی و پسران شاکر منجم‌باشی است. منزل سجستانی، محفل مراودات علمی و فلسفی بوده و در برخی موارد گزارش‌هایی که او نقل کرده است، نقش مهمی در به تصویر کشیدن فضای علمی آن دوران دارد. فصل دوم صوان الحکمة که به تاریخ فیلسوفان اسلامی می‌پردازد، اطلاعاتی از برخی مترجمان و علمای آن زمان در اختیار ما می‌گذارد که بسیار با ارزش است. گزارشی که سجستانی از برخی بزرگان اخوان‌الصفا ارائه می‌کند، تنها سرنخ‌هایی است که از این انجمن سری در دست است. درحالی‌که هیچ خبر دقیقی از نویسنده یا نویسندگان رسائل اخوان‌الصفا وجود ندارد، سجستانی، ابوسلیمان مقدسی را به‌عنوان مؤلف این مجموعه معرفی می‌کند<ref>ر.ک: همان</ref>.

تفکر افلاطونی و اشراقی در صوان الحکمة، با معرفی «شیخ یونانی» ارائه می‌شود. سجستانی در صوان الحکمة و ابن مسکویه در جاودان خرد اولین کسانی هستند که صف «شیخ یونانی» را در توصیف این فیلسوف مجهول‌الهویه یونانی به کار می‌برند. طبق تحقیقات رزنتال، صوان اولین منبعی است که «شیخ یونانی» را به‌عنوان شاگرد دیوگنس معرفی می‌کند و این عقیده قبل از سجستانی سابقه‌ای ندارد و اخلاف سجستانی به تبعیت از او چنین ادعای کرده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>. ‌

در انتهای اثر سه مقاله از سجستانی ارائه شده که عبارتند از:

# وی در مقاله سوم به کمال ویژه انسان پرداخته است. سجستانی هدف از نگارش این رساله را اظهار کمال ویژه نوع انسان و توصیف عضدالدوله دیلمی دانسته است که در زمان او جامع کمال انسانی بوده و لذا این رساله به او تقدیم شده است<ref>ر.ک: همان، ص 378 و پاورقی 1</ref>. ‌