نمایش مبدأ برای شرح العلامة الحطاب المالكي علی متن الأجرومية المسمی متممة الأجرومية

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR22915J1.jpg
| عنوان =شرح العلامة الحطاب المالكي علی متن الأجرومية المسمی متممة الأجرومية
| عنوان‌های دیگر =
|پدیدآورندگان 
| پدیدآوران = 
[[حطاب، محمد بن محمد]] (نویسنده)

[[قبول، عبدالکريم]] (مقدمه‌نویس)
|زبان 
| زبان = عربی 
| کد کنگره =‏
| موضوع =
|ناشر 
| ناشر = المکتبة العصرية 
| مکان نشر =لبنان - بيروت  
| سال نشر = 1428ق.   = 2007م.   

| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE22915AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =22915
| کتابخوان همراه نور =22915
| کد پدیدآور =14903
| پس از =
| پیش از =
}}
 
'''شرح العلامة الحطاب المالكي علی متن الأجرومية المسمی متممة الأجرومية'''، تألیف [[حطاب، محمد بن محمد|محمد بن محمد بن عبدالرحمن بن حسن رعینی مغربی مکی]]، معروف به [[حطاب، محمد بن محمد|حطاب]] (902-‌954ق)، شرحی است بر «المقدمة الأجرومية في مبادئ علم العربية» اثر [[ابن آجروم، محمد بن محمد|محمد بن محمد بن داود ابوعبدالله صنهاجی فاسی]] نحوی، مشهور به [[ابن آجروم، محمد بن محمد|ابن آجروم]]، که با تحقیق [[قبول، عبدالکريم|عبدالکریم قبول]] به چاپ رسیده است.

به علت اهمیت فراوان کتاب «الأجرومية» در علم نحو، بسیاری از علما، اقدام به شرح آن نموده‌اند که از جمله آن‌ها، شرح «متممة الأجرومية»، اثر [[حطاب، محمد بن محمد|شیخ حطاب]] است. این کتاب که نه‌تنها شرحی جامع و مفید بر «الأجرومية»، بلکه بسط و تکمیل مباحث آن می‌باشد، دارای ویژگی‌های فراوانی است که از جمله آن‌ها عبارتند از:
# استفاده شارح از شواهد قرآنی و شعری مناسب؛
# اشاره به اختلافات موجود در برخی از مسائل نحوی بین مکاتب بصره و کوفه از جهتی و تمیمیون و حجازیون از جهت دیگر (که البته این مطلب به دلیل رعایت حال خوانندگان مبتدی در تمام مسائل اختلافی انجام نشده، بلکه در بعضی مواضع صورت گرفته است)؛
# اضافه شدن مطالبی به مباحث اصلی کتاب که عبارتند از:
## باب اشتغال؛
## باب اسمایی که عمل فعل را انجام می‌دهند؛
## باب تنازع در عمل؛
## باب تعجب؛
## باب عدد؛
## باب وقف؛
## فصل مقدر بودن حرکات سه‌گانه در اسم مضاف به یاء متکلم؛
## فصل مضمر و ضمیر؛
## فصل دو نوع بودن عَلَم؛
## فصل اسم اشاره؛
## فصل اسم موصول؛
## اسم افعال مقاربه؛
## اسم حروف شبیه لیس؛
## خبر لای نفی جنس؛
## خبر حروف شبیه لیس؛
## خبر افعال مقاربه؛
و...<ref>ر.ک: مقدمه، ص14-‌15</ref>.

از دیگر ویژگی‌های این شرح، آن است که شارح، برخی از مباحث را از جایگاهی که [[ابن آجروم، محمد بن محمد|ابن آجروم]] برای آنها قرار داده، جدا کرده و آنها در باب مستقلی، ذکر کرده است؛ به‌عنوان مثال، نواصب و جوازم را از باب افعال جدا کرده و آنها را در باب مستقلی تحت عنوان «باب اعراب افعال»، به‌تفصیل، به بحث گذارده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.

روش شرح، به‌صورت مزجی بوده و شارح، توضیحات خود را در لابه‌لای مطالب متن اصلی، افزوده است.

در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای از محقق آمده است. در این مقدمه، ابتدا به برخی از شارحین «الأجرومية»، از جمله [[عبدالرحمن بن علی بن صالح]] (متوفی 807ق)، [[حسن بن حسین طولونی]] (متولد 836ق)، [[احمد بن محمد بن عبدالسلام]] (متولد 847ق)، [[ابوعبدالله محمد بن محمد مالکی]]، معروف به [[راعی اندلسی]] (متوفی 836ق)، شیخ [[خالد بن عبدالله ازهری شافعی]] (متوفی 905ق)<ref>ر.ک: همان، ص6</ref> و کسانی که آن را به نظم کشیده‌اند، مانند علی بن حسن شافعی مقری، معروف به [[سنهوری]]، [[برهان‌الدین ابراهیم بن والی مقدس]] (متوفی 960ق)، [[سید علاءالدین علی بن نعمان بن محمود آلوسی بغدادی]] و [[ابراهیم بن عبدالقادر ریاحی تونسی مالکی]] (1266ق) اشاره گردیده<ref>ر.ک: همان، ص8</ref> و سپس، ضمن شرح حال مختصر مؤلف<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> و شارح<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>، به بیان برخی از خصوصیات و ویژگی‌های شرح پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص14</ref> و در نهایت، به اقدامات محقق در تحقیق کتاب، اشاره شده است که از جمله آنها، عبارتند از:
# کتابت متن کتاب با خط و فونتی جداگانه به‌منظور متمایز شدن آن از شرح؛
# تخریج احادیث نبویه؛
# ترجمه و شرح حال اعلام مذکور در کتاب؛
# اعراب‌گذاری شواهد شعری و شماره‌گذاری آنها و مشخص کردن محل شاهد مثال؛
# تعلیق و شرح برخی از مواضعی که نیاز به توضیح و تشریح بیشتری داشته، با استفاده از کتاب شرح «الكواكب الدرية» نوشته شیخ اهدل که شرحی است بر «الأجرومية»؛
# افزودن متن کامل «الأجرومية» همراه با اعراب‌گذاری، در آخر کتاب؛
# تهیه فهرست تفصیلی برای موضوعات<ref>ر.ک: همان، ص16-‌17</ref>.

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص8</ref>، به توضیح و تشریح برخی از مطالب و واژگان، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>.