نمایش مبدأ برای سه رساله از ثابت بن قره (ساعت‌های آفتابی، حرکت خورشید و ماه، چهارده وجهی محاط در کره)

{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر =NUR92937J1.jpg
| عنوان = سه رساله از ثابت بن قره (ساعت‎های آفتابی، حرکت خورشید و ماه، چهارده وجهی محاط در کره)
| عنوان‌های دیگر = 
| پدیدآورندگان
| پدیدآوران = 
[[ثابت بن قره]] (نويسنده)
[[رضوانی، پویان]] (مقدمه‌نويس)
|زبان
| زبان = فارسی
| کد کنگره =  /ث2س9 215 QB 
| موضوع =ساعت آفتابی - متون قدیمی تا قرن 14 - نجوم - متون قدیمی تا قرن 14 - هندسه - متون قدیمی تا قرن 14
|ناشر 
| ناشر = مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
| مکان نشر = ایران - تهران
| سال نشر = 1393ش
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE92937AUTOMATIONCODE
| چاپ = 1
| شابک = 
| تعداد جلد = 1
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 92937
| کتابخوان همراه نور = 92937
| کد پدیدآور = 3181
| پس از = 
| پیش از = 
}}
'''سه رساله از ثابت بن قرّه'''، مشتمل بر سه رساله عربی با موضوع ساعت‌های آفتابی، حرکت خورشید و ماه و چهارده وجهی محاط در کره است. این کتاب با مقدمه [[رضوانی، پویان|پویان رضوانی]] منتشر شده است.

در این کتاب، تصویر نسخه خطی مجموعه‌ای از آثار [[ثابت بن قره|ثابت بن قرّه]] تقدیم پژوهندگان تاریخ علم دوره اسلامی شده است. این مجموعه، شامل سه رساله از ثابت است که دو رساله نخست، در نجوم و سومی در ریاضی نوشته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه دوازده</ref>‏.

ازآنجاکه مهم‌ترین و مفصل‌ترین اثر این مجموعه، «كتاب في آلات الساعات التي تسمی رخامات» است، که در مطالعه پیشینه ساعت‌های آفتابی در دوره اسلامی نیز بسیار درخور توجه است، ذکر اهمیت استفاده از ساعت‌های آفتابی در دوره اسلامی و اشاره به پیشینه فعالیت‌های منجمان نخستین سده‌های این دوره در تألیف رساله‌هایی درباره طراحی و ساخت ساعت‌های آفتابی به درک محتوا و اهمیت این اثر ثابت کمک می‌کند. به همین دلیل نیز در مقدمه، ابتدا به پیشینه کاربرد ساعت‌های آفتابی در دوره اسلامی و مهم‌ترین موارد از نخستین آثار نوشته‌شده در این دوره اشاره شده و سپس سرگذشت و مقام علمی [[ثابت بن قره|ثابت بن قرّه]] بررسی شده است<ref>ر.ک: همان</ref>‏.

[[ثابت بن قره|ثابت بن قرّه]] در نجوم، از نخستین اصلاح‌کنندگان نظام بطلمیوسی بود. وی بین سی تا چهل رساله در نجوم نوشته است که تعداد اندکی از آنها برجای مانده است. از این میان، مورلون نه رساله نجومی از ثابت، از جمله دو رساله اول که در کتاب چاپ عکسی شده‌اند را به فرانسوی ترجمه و شرح کرده است<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌وسه</ref>‏.

==كتابٌ في آلات الساعات التي تسمی رخامات==
این رساله، نخستین رساله این مجموعه و یکی از بهترین و مهم‌ترین آثار دوره اسلامی درباره ساعت‌های آفتابی است که ثابت در آن به‌تفصیل، چگونگی طراحی انواع ساعت‌های آفتابی را توضیح داده است.

==قولٌ في إيضاح الوجه الذي ذكر بطلميوس أنّ به استخرج من تقدّمه مسيرات القمر الدورية و هي المستوية==
این رساله، دومین رساله و شامل شش بخش اصلی و کوتاه‌تر از رساله نخست است. بخش‌های اول تا چهارم این رساله از لحاظ موضوعی باهم پیوستگی دارند و شماره آن‌ها با حروف ابجد مشخص شده است. موضوع اصلی هریک از این بخش‌ها به‌صورت یک قضیه در آغاز آن‌ها آمده است. برخی از پژوهشگران متأخر از جمله مورلون و سزگین، عنوان این رساله را «في حركة النيرين» نوشته‌اند.

==كتابٌ في عمل شكل مجسم ذي أربع عشرة قاعدة تحيط به كرة معلومة==
این رساله، رساله‌ای کوتاه درباره ساختن یک چهارده‌وجهی نیمه‌منتظم، شامل هشت مثلث و شش مربع است که در یک کره محاط شده است. ثابت در این رساله ابتدا روش رسم این چهارده‌وجهی را بیان کرده و سپس با بیان استدلالی هندسی، درست بودن روش خود را ثابت کرده است. ثابت در این رساله برابر بودن زاویه‌های میان وجوه این چهارده‌وجهی را ثابت کرده است<ref>ر.ک: همان، صفحات بیست‌وشش تا بیست‌ونه</ref>‏.

==پانویس ==
<references/>

==منابع مقاله==
مقدمه کتاب.

==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}

[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:علوم]]
[[رده:نجوم]]
[[رده:مقالات بازبینی شده2 فروردین 1403]]
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ بهمن 1402 توسط سید محمد رضا موسوی]]
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محسن عزیزی]]