سفرنامه عتبات: گزارشی مبسوط از بیماری وبا در ایران و عراق: تفاوت میان نسخه‌ها

بی تردید سیرو سفر به ویژه سفرهای زیارتی در اعماق فطرت آدمیان ریشه دارد و رهیافتی از تاریخ مقدس پیامبران است. سفرها، هجرت‌ها و گردش‌های فردی و گروهی، با انگیزه‌های علمی، تجاری، جهادی، زیارتی و عبادی، پیشینه‌ای ناشناخته، و ابعادی گسترده دارد و از روزی که انسان بر کره‌ی خاکی پای نهاده، مهاجر،سیاح، زائر و جهانگرد بوده است. از سوی دیگر، زیارت، یکی از مناسک رایج اغلب مذاهب اسلامی است و با توجه به نقش محوری امام در مذهب شیعه، زیارت مراقد مطهر ایشان، همواره مورد توجه شیعیان بوده است. در این میان، شهرهای مذهبی عراق (کربلا، نجف، کاظمین و سامرا) که مدفن امامان شیعه اند و آن‌ها را «عتبات عالیات» می‌گویند، به عنوان مراکز مهم علمی و آموزشی جهان تشیع در طول تاریخ، اهمیت ویژه‌ای یافته اند و شیعیان جهان به ویژه ایرانیان، از دیرباز نگاه خاصی به این شهرهای مقدس داشته‌اند. بارزترین مصداق این توجه نیز سنت گزارش نویسی در سفر، یا سفرنامه نویسی است. سفرنامه به ویژه سفرنامه‌های مربوط به عتبات عالیات، به عنوان کانون‌های مقدس شیعیان و دیگر، مسلمانان، از اهمیت خاصی برخوردار است. این دسته از آثار، دربردارنده‌ی اطلاعات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی مفیدی از مبدأ سفر، مسیر منتهی به کشور مقصد و بیشتر، از خود مقصد سفر هستند. سنت سفرنامه نویسی که از دیرباز به شکل محدود، مرسوم بود، در دوره‌ی قاجار رواج چشم گیری یافت. سفرنامه نویسان این دوره، هر یک با تخصص ها و گرایش‌های فکری خود، کوشیده اند آداب و رسوم مردم شهرها و روستاهای ایران و عراق را بازگو کنند و اماکن و آثار تاریخی و حوادث و رویدادهای بین راه را تشریح و توصیف نمایند. از عصر قاجار سفرنامه‌های بسیاری برجای مانده که برخی از آن‌ها مربوط به عتبات عالیات، و دارای اهمیت تاریخی است. سفرنامه پیش رو نیز از این قاعده مستثنا نیست، بلکه از جهاتی مهم‌تر نیز می باشد. مؤلف این سفرنامه یکی از شخصیت‌های عصر قاجار، مشهور به «شجاع السلطان همدانی» است که گزارش روزانه‌ی سفرش را به عتبات عالیات، تدوین کرده و اطلاعات مفیدی را ارائه داده است. وی سفرهای بسیاری به شهرهای مذهبی عراق داشته و در برهه‌ای نیز مقیم کربلای معلا بوده است. او همچنین، به عنوان یکی از صاحب منصبان عصر قاجار، بانی برخی اقدامات عمرانی در عتبات مقدس بوده است. از این رو شجاع السلطان آشنایی نسبتا کاملی به اوضاع عراق، به ویژه عتبات عالیات داشته و در سفرنامه خود، اخبار چشم گیری در زمینه‌های گوناگون، اعم از سیاسی و اجتماعی، ارائه کرده است که می‌تواند مورد استفاده علاقه مندان قرار گیرد.<ref> [https://www.historylib.com/books/2328 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>