جالينوس في فرق الطب للمتعلمين
| نام کتاب | جالینوس في فرق الطب للمتعلمین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب جالینوس في فرق الطب للمتعلمین |
| پدیدآورندگان | جالینوس (نويسنده)
حنین بن اسحاق (مترجم) سالم، محمد سلیم (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | R 128/3 /ج2ج2 |
| موضوع | پزشکی باستانی - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی یونانی و رومی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | مطبعة دار الکتب |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1977 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12615AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
كتاب جالینوس فى فِرَق الطب للمتعلمين از جمله نگاشته‌هاى مهم جالینوس در دانش طب است كه به قلم حنين بن اسحاق عبادى به عربى ترجمه شده است. جالینوس در كتابى كه با نام بيناكس نگاشته و نيز در فهرستى كه براى تأليفاتش تدوين نموده است به اين اثر اشاره نموده است و گفته كه خوب است اين اثر به عنوان اولين كتاب طبى به دانشجويان پزشكى تدريس شود.
اين اثر در اصل به زبان يونانى سليس و روان نگاشته شده به گونه‌اى كه براى هر كه با زبان يونانى آشنا باشد، قابل فهم و استفاده است. كتاب را حنين بن اسحاق به عربى ترجمه نموده است و همچنين آن را شرح نموده است كه خوشبختانه اين ترجمه و شرح هر دو امروزه به دست ما رسيده است.
ساختار
كتاب در ده بخش تدوين شده است كه در ترجمه عربى از هر بخش به رأس تعبير شده است. در بخش‌هاى مختلف كتاب فرقه‌هاى طب كه عبارت است از اصحاب تجربه، اصحاب قياس و اصحاب حيل معرفى و اشتراكات، اختلافات و مناظرات آنها بيان شده است.
هر صفحه از كتاب در سه بخش تدوين شده است بدين‌ترتيب كه بخش بالاى صفحه متن كتاب، در ذيل آن اختلاف نسخ و در بخش پائينى صفحه نيز توضيحات حنين بن اسحاق ذكر شده است.
گزارش محتوا
كتاب چنان‌كه گفتيم - از مهم‌ترين نگاشته‌هاى مكتب پزشكى يونان است و از اين‌رو بسيار مورد توجه قرار گرفته است به‌گونه‌اى كه چند بار به لغت‌هاى گوناگون ترجمه شده است.
حنين بن اسحاق قبل از ترجمه اين اثر به زبان عربى آن را به لغت سريانى ترجمه نموده است. وى درباره ترجمه كتاب به سريانى مى‌گويد: هنگامى كه جوانى بيست ساله بودم اين كتاب را براى پزشكى در دانشگاه جندى شاپور ترجمه نمودم. براى اين ترجمه، نسخه‌اى يونانى از آن را به كار گرفتم كه داراى اغلاط بسيارى بود. هنگامى كه به چهل سالگى رسيدم شاگردم حبيش از من خواست كه اين ترجمه را تصحيح كنم، چرا كه پس از آن ترجمه چند نسخه از اصل يونانى آن را پيدا كرده بودم. پس از مقابله اين چند نسخه، نسخه‌اى صحيح يونانى آن را تدوين نمودم و پس از آن به ترجمه دوباره آن پرداختم. (اصول نقد النصوص، ص94).
همچنين اين اثر را حنين بن اسحاق شرح نموده است. علاوه براين طبيب مشهور مصرى على بن رضوان نيز اين كتاب را شرح و تفسير نموده است كه اين شرح نيز موجود است.
كتاب فرق الطب للمتعلمين چند ويژگى دارد كه اهميت آن نيز در گرو اين ويژگيهاست:
1. اين اثر از جمله كتب ابتدايى آموزش طب در مكتب يونان بوده است و توجه به آن براى آشنايى با تاريخ پزشكى سودمند است.
2. جالینوس در اين اثر اقوال اطباى بسيارى از مكتب پزشكى يونان را -كه البته اغلب اسمى از آنها نمى‌برد- مطرح مى‌كند و از اين‌رو اين كتاب مى‌تواند منبعى مناسب براى آشنايى با اقوال پزشكانى باشد كه امروزه اثرى از آنها به دست ما نرسيده است. (فرق الطب للمتعلمين، ص 12 و 13 و 14و 15).
3. آنچه جالینوس در اين كتاب از اقوال ديگران نقل مى‌كند گاه با نقد و اشكال نيز همراه است. (همان، ص50).
4. افزون بر آنچه گفتيم از آنجا كه اصل يونانى اين اثر خوشبختانه هنوز در دسترس است، مقابله ترجمه عربى آن با اصل يونانى براى آشنايى با نهضت ترجمه‌اى كه در دوران عباسى اوج آن بوده است، سودمند است.
وضعيت كتاب
كتاب به كوشش دكتر محمد سليم سالم تحقيق و تصحيح شده است. وى در ابتدا گفتارى پيرامون جالینوس و عصر او و نيز كتاب فرق الطب نگاشته است. سپس به شيوه تصحيح اين اثر و نسخ خطى موجود از اين اثر اشاره مى‌كند.
فهرست اعلام، فهرست موضوعى -الفبايى و فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است. كتاب به عنوان اولين اثر از مجموعه برگزيده كتاب‌هاى اسكندرانيين در سال 1977م توسط مركز چاپ و نشر دارالكتب مصر چاپ و منتشر شده است.
پاورقى‌هاى كتاب به اختلاف نسخه‌ها، ذكر عبارت‌هايى از متن يونانى كتاب و يا شرح حنين اختصاص دارد.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب