تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام

تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام، اثر سید محمدمهدی بحرالعلوم (1155-1212ق)، کتابی است در تاریخ محلی مکه که با تحقیق سید محمدجواد جلالی و خالد غفوری، منتشر شده است.

تحفة الکرام في تاریخ مکة و بیت الله الحرام
پدیدآوران	بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (نويسنده) حسینی جلالی، محمد جواد (محقق) غفوری، خالد ( محقق)
ناشر	مشعر
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1425ق
چاپ	1
شابک	‎964-7635-58-3
موضوع	زیارتگاههای اسلامی - عربستان سعودی - مکه - مسجد الحرام، مکه - مکه - مکه - تاریخ - کعبه - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ب3م7 248 DS
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اثر حاضر، از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی مکه پدید آورده‌اند. نویسنده این کتاب، از دانشمندان مشهور امامی است که در کربلا زاده شد و در فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال و حدیث چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله مجلسی، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از مجلسی اول با عنوان «جد» و از مجلسی دوم با عنوان «دایی» یاد می‌کند و این امر، بر اهمیت هرچه بیشتر کتاب، افزوده است.

مبنای بحرالعلوم در این کتاب، جز در مواردی اندک، گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرم نیز نظر داشته است.

کتاب با مقدمه مفصلی از محققین آغاز شده که در آن، ضمن ارائه شرح حال مفصلی از مؤلف، توضیحاتی پیرامون روش کار وی در کتاب و دلایل توثیق آن، در اختیار خواننده قرار گرفته است.

آنچه باعث اهمیت کتاب شده است، این است که این اثر، یکی از کتاب‌های متأخر بشمار می‌آید که وقایع و رویدادهای جامع تاریخی مربوط به بیت‌الله الحرام و شهر مکه را ثبت کرده و از معالم مشاعر مقدس و حدود آنها یاد نموده است.

نویسنده در این کتاب، گزیده‌هایی از چندین کتاب نوشته‌شده پیرامون تاریخ مکه را برگزیده و سپس تحت عنواینی که بر آنها متمرکز گردیده، درج نموده است که عبارتند از: رکن یمانی، شاذروان، مقام ابراهیم، حجر اسماعیل، حجرالاسود، صفا و مروه و....

نویسنده در ابتدا، به بحث پیرامون کعبه و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت و ساز آن پرداخته و سپس به مباحثی همچون حجرالاسود و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن، رکن یمانی و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن، شاذروان و ویژگی‌های ظاهری و جواز طواف آن.

تحفة الكرام حاوی ۲۲ موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آن‌ها بدین قرارند: حجر اسماعیل و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن، مقام ابراهیم و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا بر اثر سیل در آن پدید آمده‌، زمزم و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش، مسجدالحرام و حدود آن.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. بی‌نام، «تحفة الكرام في...»، برگرفته از سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، دوشنبه 10 اردیبهشت 1403، به آدرس:

https://hajj.ir/fa/content/id/id=86815/token=587f6947b34e667ccf488793e8fcf200aee39d28