۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الرسائل السبعة في العقائد و معه رسالة ذم التأويل (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۰۹
، ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'اشعري بصري، ابي الحسن' به 'اشعری، علی بن اسماعیل') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
}} | }} | ||
'''الرسائل السبعة في العقائد و معه رسالة ذم التأويل'''، مجموعهای است از هفت رساله که با رساله «ذم التأويل» (اثر موفقالدین بن احمد بن محمد بن قدامه | '''الرسائل السبعة في العقائد و معه رسالة ذم التأويل'''، مجموعهای است از هفت رساله که با رساله «ذم التأويل» (اثر [[ابن قدامه، عبد الله بن احمد|موفقالدین بن احمد بن محمد بن قدامه مقدسی]]، متوفی 620ق)، که به آن ضمیمه شده، هشتتا میشود. هفت رساله مزبور عبارتند از: «شرح الفقه الأكبر» [[ماتریدی، محمد بن محمد|ابومنصور ماتریدی]] (333ق)، «شرح الفقه الأكبر» [[مغنيساوي، احمد بن محمد|احمد بن محمد مغنیساوی]]، «الجوهرة المنيفة في شرح وصية الإمام الأعظم أبيحنيفة» [[حنفي، حسين بن اسکندر|ملا حسین بن اسکندر حنفی]]، «كتاب الإبانة» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] (324ق)، «الملحق الأول للإبانة» [[محمد عنایت علی حیدرآبادی]]، «الملحق الثاني للإبانة» [[محمد عنایت علی حیدرآبادی]] و «رسالة في الذب عن أبيالحسن الأشعري» [[ابن درباس، عبد الملک بن عيسي|ابوالقاسم عبدالملک بن درباس]]. | ||
نویسندگان این رسائل در مذهب حنفی و برخی از آنان تابع ابوالحسن اشعری بودهاند. | نویسندگان این رسائل در مذهب حنفی و برخی از آنان تابع [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] بودهاند. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این اثر، از هشت بخش تشکیل شده است که هرکدام از بخشها شامل یک کتاب و یا رساله میشود. بخش اول و دوم شرح کتابی از ابوحنیفه به نام «الفقه الأكبر» است. بخش سوم، شرح وصیتنامه ابوحنیفه، بخش چهارم، متن کتاب «الإبانه» ابوالحسن | این اثر، از هشت بخش تشکیل شده است که هرکدام از بخشها شامل یک کتاب و یا رساله میشود. بخش اول و دوم شرح کتابی از ابوحنیفه به نام «الفقه الأكبر» است. بخش سوم، شرح وصیتنامه ابوحنیفه، بخش چهارم، متن کتاب «الإبانه» [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]، بخش پنجم تا هفتم، پیرامون کتاب «الإبانه» و بخش پایانی کتاب با عنوان «ذم التأويل» در مذمت تأویل است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
===شرح الفقه الأكبر ماتریدی=== | ===شرح الفقه الأكبر ماتریدی=== | ||
کتاب «الفقه الأكبر» منسوب به ابوحنیفه (متوفی 150) | کتاب «الفقه الأكبر» منسوب به ابوحنیفه (متوفی 150) توسط [[ماتریدی، محمد بن محمد|ابومنصور ماتریدی]] (متوفی 333ق) شرح شده است. در این شرح ابتدا بخشی از کتاب «الفقه الأكبر» با لفظ «قوله» در پرانتز آمده و به دنبال آن توضیحات شارح ارائه شده است. | ||
در ابتدای این اثر چنین آمده است: ابوحنیفه درباره مرتکب گناه کبیره میگوید: «لا نكفر أحدا بذنب و لا ننفي أحدا من الإيمان» (هیچکس را به سبب ارتکاب گناه تکفیر نمیکنیم و هیچکس را از ایمان برکنار نمیدانیم). | در ابتدای این اثر چنین آمده است: ابوحنیفه درباره مرتکب گناه کبیره میگوید: «لا نكفر أحدا بذنب و لا ننفي أحدا من الإيمان» (هیچکس را به سبب ارتکاب گناه تکفیر نمیکنیم و هیچکس را از ایمان برکنار نمیدانیم). | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
===شرح الفقه الأكبر مغنیساوی=== | ===شرح الفقه الأكبر مغنیساوی=== | ||
احمد بن محمد | [[مغنيساوي، احمد بن محمد|احمد بن محمد مغنیساوی]]، شارح کتاب «الفقه الأكبر»، این اثر ابوحنیفه را با لفظ «صحیح مقبول» یاد کرده است. او به نقل از علی بزدوی میگوید: علم بر دو قسم است: «علم توحید و صفات» و «علم فقه و شرایع و احکام». او معتقد است که در علم توحید و صفات باید به کتاب و سنت مراجعه نمود و از هوا و هوس و بدعت دوری گزید و باید طریق اهل سنت و جماعت که همان صحابه و تابعین و سلف صالح هستند را پیمود<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>. | ||
در این اثر، نخست بخشی از متن «الفقه الأكبر» بهصورت یکجا در بالای صفحه قرار گرفته و به فاصله یک خط تیره، به شرح پارههای مختلف آن بخش، درحالیکه هر پاره در پرانتز آمده، پرداخته شده است. | در این اثر، نخست بخشی از متن «الفقه الأكبر» بهصورت یکجا در بالای صفحه قرار گرفته و به فاصله یک خط تیره، به شرح پارههای مختلف آن بخش، درحالیکه هر پاره در پرانتز آمده، پرداخته شده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
در این کتاب، به شرح فرازهایی از وصیتنامه ابوحنیفه پرداخته شده است. شارح، هر بند از این وصیتنامه را در ذیل یک فصل آورده است. او در تفکیک متن وصیتنامه و شرح آن، متن وصیتنامه را در پرانتز قرار داده و قبل از آن «قال أبوحنيفة» آورده، سپس به شرح و توضیح آن پرداخته است. | در این کتاب، به شرح فرازهایی از وصیتنامه ابوحنیفه پرداخته شده است. شارح، هر بند از این وصیتنامه را در ذیل یک فصل آورده است. او در تفکیک متن وصیتنامه و شرح آن، متن وصیتنامه را در پرانتز قرار داده و قبل از آن «قال أبوحنيفة» آورده، سپس به شرح و توضیح آن پرداخته است. | ||
در اینجا به بخشی از معتقدات ابوحنیفه و شرح آن اشاره میشود: | در اینجا به بخشی از معتقدات ابوحنیفه و شرح آن اشاره میشود: | ||
ابوحنیفه درباره ایمان معتقد است که ایمان، نه زیاد میشود و نه نقصان میپذیرد؛ زیرا زیادت ایمان، جز به نقصان کفر و کم شدن آن، جز به زیادت کفر، قابل تصور نیست و اجتماع کفر و ایمان در ذات واحد و در حالت واحد، محال است<ref>ر.ک: همان، ص101</ref>. | ابوحنیفه درباره ایمان معتقد است که ایمان، نه زیاد میشود و نه نقصان میپذیرد؛ زیرا زیادت ایمان، جز به نقصان کفر و کم شدن آن، جز به زیادت کفر، قابل تصور نیست و اجتماع کفر و ایمان در ذات واحد و در حالت واحد، محال است<ref>ر.ک: همان، ص101</ref>. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۳: | ||
===كتاب الإبانة عن أصول الديانة=== | ===كتاب الإبانة عن أصول الديانة=== | ||
این کتاب، توسط ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری (260-324ق)، در موضوع عقاید نوشته شده است. | این کتاب، توسط [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری]] (260-324ق)، در موضوع عقاید نوشته شده است. | ||
ابوالحسن اشعری در این اثر، مجموعه عقاید خویش را عرضه میکند و نسبت به آراء و عقاید برخی از مذاهب فکری مخالف خویش واکنش نشان داده و آنها را رد مینماید. | [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] در این اثر، مجموعه عقاید خویش را عرضه میکند و نسبت به آراء و عقاید برخی از مذاهب فکری مخالف خویش واکنش نشان داده و آنها را رد مینماید. | ||
ایشان این اثر را در مخالفت با عقاید معتزله، قدریه، جهمیه، حروریه، رافضه و مرجئه نوشته است<ref>ر.ک: همان، ص144</ref>. در این اثر مطالبی درباره رؤیت خداوند<ref>ر.ک: همان، ص150</ref>، قرآن کلام خداست و مخلوق نیست<ref>ر.ک: همان، ص163</ref>، عرش و استوای خداوند بر آن<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>، اعضای خداوند همچون چشم، دست و...<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>، رد عقاید جهمیه درباره علم، قدرت و صفات خداوند<ref>ر.ک: همان، ص196</ref>، اراده خداوند<ref>ر.ک: همان، ص203</ref> و... تبیین شده است. | ایشان این اثر را در مخالفت با عقاید معتزله، قدریه، جهمیه، حروریه، رافضه و مرجئه نوشته است<ref>ر.ک: همان، ص144</ref>. در این اثر مطالبی درباره رؤیت خداوند<ref>ر.ک: همان، ص150</ref>، قرآن کلام خداست و مخلوق نیست<ref>ر.ک: همان، ص163</ref>، عرش و استوای خداوند بر آن<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>، اعضای خداوند همچون چشم، دست و...<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>، رد عقاید جهمیه درباره علم، قدرت و صفات خداوند<ref>ر.ک: همان، ص196</ref>، اراده خداوند<ref>ر.ک: همان، ص203</ref> و... تبیین شده است. | ||
ابوالحسن اشعری معتقد است که جایگاه عرش، فوق آسمانها است و خداوند در آنجا مستقر شده است<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>. سپس قول معتزله، جهمیه و حروریه را که «استوی» در آیه پنج سوره طه را به معنای قدرت اخذ کردهاند، نپذیرفته است و میگوید: قدرت برای خداوند همهجا وجود دارد و نیازی به عرش نیست<ref>ر.ک: همان، ص184</ref>. | [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] معتقد است که جایگاه عرش، فوق آسمانها است و خداوند در آنجا مستقر شده است<ref>ر.ک: همان، ص183</ref>. سپس قول معتزله، جهمیه و حروریه را که «استوی» در آیه پنج سوره طه را به معنای قدرت اخذ کردهاند، نپذیرفته است و میگوید: قدرت برای خداوند همهجا وجود دارد و نیازی به عرش نیست<ref>ر.ک: همان، ص184</ref>. | ||
ایشان آیاتی را که در آنها واژه «وجه»، رحمن، «عین»، «سمع» و «بصر» آمده، به معنای لغوی و ظاهری آنها گرفته و از معانیای همچون علم، قدرت و... پرهیز نموده است و کسانی را که به معانی تأویلی تمسک جستهاند، رد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص189-195</ref>. | ایشان آیاتی را که در آنها واژه «وجه»، رحمن، «عین»، «سمع» و «بصر» آمده، به معنای لغوی و ظاهری آنها گرفته و از معانیای همچون علم، قدرت و... پرهیز نموده است و کسانی را که به معانی تأویلی تمسک جستهاند، رد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص189-195</ref>. | ||
===الملحق الأول و الثاني للإبانة=== | ===الملحق الأول و الثاني للإبانة=== | ||
محمد عنایت علی حیدرآبادی، بر «كتاب الإبانة عن أصول الديانة»، تألیف ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری (260-324) دو ملحق درباره مخلوق نبودن قرآن نوشته است. او در ابتدای ملحق اول مینویسد که با رجوع به ابتدای کتاب ابانه اشعری میبینیم ایشان در جواب اهل انحراف و بدعت میگوید: شما همچون مشرکین هستید که معتقد به خلقت قرآن هستید و در قرآن به آن اشاره شده: '''إن هذا إلا قول البشر''' (مدثر: 25). سپس میگوید: در واقع این قول اشعری در نهایت بدگویی و مذمت معتقدین به مخلوق بودن قرآن است. محمد عنایت علی معتقد است که اشعری در ادامه به مخلوق نبودن قرآن اقرار و گمراهی معتقدین به مخلوق بودن قرآن را ثابت میکند و میگوید: اشعری کتابش را بهصورت بابباب ذکر میکند و هر باب را در ادامه باب قبلیاش میآورد. اشعری روایاتی در لابهلای مطالب کتابش بیان میکند و نسبت به راویان آنها سکوت اختیار میکند<ref>ر.ک: همان، ص250-251</ref>. | محمد عنایت علی حیدرآبادی، بر «كتاب الإبانة عن أصول الديانة»، تألیف [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری]] (260-324) دو ملحق درباره مخلوق نبودن قرآن نوشته است. او در ابتدای ملحق اول مینویسد که با رجوع به ابتدای کتاب ابانه اشعری میبینیم ایشان در جواب اهل انحراف و بدعت میگوید: شما همچون مشرکین هستید که معتقد به خلقت قرآن هستید و در قرآن به آن اشاره شده: '''إن هذا إلا قول البشر''' (مدثر: 25). سپس میگوید: در واقع این قول اشعری در نهایت بدگویی و مذمت معتقدین به مخلوق بودن قرآن است. محمد عنایت علی معتقد است که اشعری در ادامه به مخلوق نبودن قرآن اقرار و گمراهی معتقدین به مخلوق بودن قرآن را ثابت میکند و میگوید: اشعری کتابش را بهصورت بابباب ذکر میکند و هر باب را در ادامه باب قبلیاش میآورد. اشعری روایاتی در لابهلای مطالب کتابش بیان میکند و نسبت به راویان آنها سکوت اختیار میکند<ref>ر.ک: همان، ص250-251</ref>. | ||
نویسنده کتاب، محمد عنایت علی حیدرآبادی، با تأیید مطالب کتاب ابانه اشعری، درباره مخلوق نبودن قرآن، مطالبی را از بزرگان اهل سنت نقل نموده و عقیده و آراء آنان را شرح داده و گاه روایات مخالف را از لحاظ سند و دلالت بررسی و نقد نموده است. | نویسنده کتاب، محمد عنایت علی حیدرآبادی، با تأیید مطالب کتاب ابانه اشعری، درباره مخلوق نبودن قرآن، مطالبی را از بزرگان اهل سنت نقل نموده و عقیده و آراء آنان را شرح داده و گاه روایات مخالف را از لحاظ سند و دلالت بررسی و نقد نموده است. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۱۰: | ||
===رسالة في الذب عن أبيالحسن الأشعري=== | ===رسالة في الذب عن أبيالحسن الأشعري=== | ||
این اثر، در راستای تأیید کتاب ابانه ابوالحسن اشعری است. نویسنده، نظرات تأییدی درباره ابانه را از کتب مختلف نقل نموده است؛ نظریات افرادی همچون: ابوبکر بیهقی<ref>ر.ک: همان، ص334</ref>، اسماعیل بن عبدالرحمن صابونی<ref>ر.ک: همان، ص335</ref>، حسن بن علی بن ابراهیم فارسی<ref>ر.ک: همان، ص336</ref>، ابوالفتح نصر مقدسی<ref>ر.ک: همان، ص336</ref>، ابومحمد بن علی بغدادی<ref>ر.ک: همان، ص338</ref> و... | این اثر، در راستای تأیید کتاب ابانه [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] است. نویسنده، نظرات تأییدی درباره ابانه را از کتب مختلف نقل نموده است؛ نظریات افرادی همچون: [[بیهقی، احمد بن حسین|ابوبکر بیهقی]]<ref>ر.ک: همان، ص334</ref>، اسماعیل بن عبدالرحمن صابونی<ref>ر.ک: همان، ص335</ref>، حسن بن علی بن ابراهیم فارسی<ref>ر.ک: همان، ص336</ref>، ابوالفتح نصر مقدسی<ref>ر.ک: همان، ص336</ref>، ابومحمد بن علی بغدادی<ref>ر.ک: همان، ص338</ref> و... | ||
===ذم التأويل=== | ===ذم التأويل=== | ||