۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (رده‌‌‌افزایی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
}} | }} | ||
'''التجلیات الإلهیة'''، عنوان کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی از شیخ اکبر محی‌الدین محمد بن علی بن محمد بن احمد ابن عربی حاتمی طایی(متوفی 638 هجری) با موضوع عرفان نظری. ابن عربی در این کتاب درباره توحید و تجلیات آن صحبت می‌کند. کتاب حاضر به همراه تعلیقات اسماعیل بن سودکین بن عبدالله نوری معروف به ابن سودکین(متوفی 646ق) و کتاب کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات از مؤلف مجهول چاپ شده است. ضبط متن و تصحیح آن از محمد عبدالکریم نمری است. | '''التجلیات الإلهیة'''، عنوان کتابی است یک‌جلدی به زبان عربی از شیخ اکبر [[ابن عربی، محمد بن علی|محی‌الدین محمد بن علی بن محمد بن احمد ابن عربی حاتمی طایی]](متوفی 638 هجری) با موضوع عرفان نظری. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در این کتاب درباره توحید و تجلیات آن صحبت می‌کند. کتاب حاضر به همراه تعلیقات [[نوری، اسماعیل بن سودکین|اسماعیل بن سودکین بن عبدالله نوری]] معروف به [[نوری، اسماعیل بن سودکین|ابن سودکین]](متوفی 646ق) و کتاب کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات از مؤلف مجهول چاپ شده است. ضبط متن و تصحیح آن از [[نمری، محمد عبدالکریم|محمد عبدالکریم نمری]] است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب یک جلد دارد و به همراه تعلیقات | کتاب یک جلد دارد و به همراه تعلیقات ا[[نوری، اسماعیل بن سودکین|بن سودکین]](متوفی 646 هجری) و کتاب کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات چاپ شده است. اثر حاوی مقدمه، تعریف ابن عربی و [[نوری، اسماعیل بن سودکین|ابن سودکین]] در ضمن مقدمه، و محتوای مطالب در فصل‌های مختلف است. | ||
برای اینکه اصل کتاب و تعلیقات ابن سودکین بر آن و همچنین کتاب کشف الغایات... باهم اشتباه نشوند، محقق کتاب مطالب را این‌گونه ارائه داده است؛ کتاب «کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات» با خط سفید عادی نگاشته شده است. کتاب «التجلیات الالهیة» با خط سیاه که میان پرانتز ( ) قرار داده شده است. و «تعلیقات ابن سودکین» بر التجلیات که با خط نازک‌تری نگاشته شده تا با اصل متن التجلیات ابن عربی، تشخیص داده شود.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص6</ref> | برای اینکه اصل کتاب و تعلیقات [[نوری، اسماعیل بن سودکین|ابن سودکین]] بر آن و همچنین کتاب کشف الغایات... باهم اشتباه نشوند، محقق کتاب مطالب را این‌گونه ارائه داده است؛ کتاب «کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات» با خط سفید عادی نگاشته شده است. کتاب «التجلیات الالهیة» با خط سیاه که میان پرانتز ( ) قرار داده شده است. و «تعلیقات ابن سودکین» بر التجلیات که با خط نازک‌تری نگاشته شده تا با اصل متن التجلیات ابن عربی، تشخیص داده شود.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص6</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
التجلیات الإلهیة، کتابی عرفانی به عربی درباره توحید و تجلیات آن، از محیی‌الدین ابن عربی. وی این کتاب را در اوایل اقامت در مشرق اسلامی و پیش از عزیمت به دمشق(620) و به خواهش صدرالدین قونوی نوشت. تاریخ دقیق تألیف آن معلوم نیست؛ چون در یکی از نسخه‌های آن تاریخ‌های چند «سَماع» ذکر شده(606، 617 و 627)، احتمالاً پیش از 606 تألیف شده است. ابن عربی در فهرستی که در 627ق، از مصنفات خود تهیه کرده و نیز در اجازه‌نامه‌اش به الملک المظفر در 632، راجع به نقل نوشته‌هایش، از این کتاب نام برده است. به نظر ابن عربی، به توحید چنانکه شایسته است پرداخته نشده و مباحث آن به دقت تحلیل نشده است. به نظر او مشایخ صوفیه به‌حسب فکر و اراده و حس و ذوق خود، به ساحت توحید مخلصانه قدم نهاده‌اند، اما توفیق صعود به مراتب متعالی آن را نیافته‌اند، ازاین‌رو وی در <<التجلیات>> در قالب سفری انفسی، به‌صورت شخصی غریب از زمان و مکان ظاهر شده که همراهش امانتی است که برای قدما و معاصران او مجهول بوده است. او در تجلیات گوناگون این سفر، از مشایخ متقدم صوفیه درباره توحید و مظاهر گوناگون آن پرسش کرده و خود پاسخ داده است؛ مثلاً با جُنَید درباره غیب و شهود حق و تجلی توحید ربوبی سخن گفته و با حلاج درباره تجلی العلة و با ذوالنون درباره تشبیه و تنزیه و با ابن‌عطا درباره تجلیات معرفت گفتگو کرده است. برخی مشایخ صوفیه، از جمله جنید و ابوسعید خَراز از پاسخ به پرسش‌های ابن عربی و ادامه گفتگو با او اظهار ناتوانی کرده‌اند. به نظر ابن عربی آمیختگی دو نور ایمان و اسلام در انسان، موجب وصول به مقام کشف و معاینه و مطالعه خواهد شد. او می‌گوید شرط آگاه شدن انسان از غیب، طهارت نفس و پیراستگی از کدورات بشری است. ابن عربی در این کتاب به مخاطب توصیه کرده است که از لذاتی که موجب حجاب می‌شود، بپرهیزد و به علم که نزد وی شریف‌ترین مقام است و موجب عبودیت انسان می‌شود متحقق شود. او توحید را دارای سه مرتبه می‌داند: توحید عِلم که توحید دلیل یا توحید عامه است؛ توحید حال که در آن حق، وصف عارف می‌شود؛ بار دیگر توحید عِلم که توحید مشاهده است و این مرتبه شهود اشیا از حیث وحدانیت است. <<التجلیات الالهیة>> را، به دلیل شیوه خاص آن در ادای معانی و تصور افکار، در میان آثار ابن عربی بی‌مانند دانسته‌اند و گفته‌اند که از نظر ادبی می‌توان آن را با رسالة الغفران ابوالعلاء مَعَری(متوفی 449) مقایسه کرد. در این کتاب مبحث تجلیات به طور پراکنده و موجز مطرح شده، اما مباحث توحید، تحلیلی و تفصیلی است. ابن عربی در دیگر آثار خود نیز بحث توحید را مطرح کرده، اما در این کتاب به‌صورتی بدیع به آن پرداخته است.<ref>ر.ک: سید عرب، حسن، ج6، ص 593-594</ref> | التجلیات الإلهیة، کتابی عرفانی به عربی درباره توحید و تجلیات آن، از محیی‌الدین ابن عربی. وی این کتاب را در اوایل اقامت در مشرق اسلامی و پیش از عزیمت به دمشق(620) و به خواهش صدرالدین قونوی نوشت. تاریخ دقیق تألیف آن معلوم نیست؛ چون در یکی از نسخه‌های آن تاریخ‌های چند «سَماع» ذکر شده(606، 617 و 627)، احتمالاً پیش از 606 تألیف شده است. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در فهرستی که در 627ق، از مصنفات خود تهیه کرده و نیز در اجازه‌نامه‌اش به الملک المظفر در 632، راجع به نقل نوشته‌هایش، از این کتاب نام برده است. به نظر ابن عربی، به توحید چنانکه شایسته است پرداخته نشده و مباحث آن به دقت تحلیل نشده است. به نظر او مشایخ صوفیه به‌حسب فکر و اراده و حس و ذوق خود، به ساحت توحید مخلصانه قدم نهاده‌اند، اما توفیق صعود به مراتب متعالی آن را نیافته‌اند، ازاین‌رو وی در <<التجلیات>> در قالب سفری انفسی، به‌صورت شخصی غریب از زمان و مکان ظاهر شده که همراهش امانتی است که برای قدما و معاصران او مجهول بوده است. او در تجلیات گوناگون این سفر، از مشایخ متقدم صوفیه درباره توحید و مظاهر گوناگون آن پرسش کرده و خود پاسخ داده است؛ مثلاً با جُنَید درباره غیب و شهود حق و تجلی توحید ربوبی سخن گفته و با حلاج درباره تجلی العلة و با ذوالنون درباره تشبیه و تنزیه و با ابن‌عطا درباره تجلیات معرفت گفتگو کرده است. برخی مشایخ صوفیه، از جمله جنید و ابوسعید خَراز از پاسخ به پرسش‌های [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] و ادامه گفتگو با او اظهار ناتوانی کرده‌اند. به نظر [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] آمیختگی دو نور ایمان و اسلام در انسان، موجب وصول به مقام کشف و معاینه و مطالعه خواهد شد. او می‌گوید شرط آگاه شدن انسان از غیب، طهارت نفس و پیراستگی از کدورات بشری است. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در این کتاب به مخاطب توصیه کرده است که از لذاتی که موجب حجاب می‌شود، بپرهیزد و به علم که نزد وی شریف‌ترین مقام است و موجب عبودیت انسان می‌شود متحقق شود. او توحید را دارای سه مرتبه می‌داند: توحید عِلم که توحید دلیل یا توحید عامه است؛ توحید حال که در آن حق، وصف عارف می‌شود؛ بار دیگر توحید عِلم که توحید مشاهده است و این مرتبه شهود اشیا از حیث وحدانیت است. <<التجلیات الالهیة>> را، به دلیل شیوه خاص آن در ادای معانی و تصور افکار، در میان آثار [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] بی‌مانند دانسته‌اند و گفته‌اند که از نظر ادبی می‌توان آن را با رسالة الغفران ابوالعلاء مَعَری(متوفی 449) مقایسه کرد. در این کتاب مبحث تجلیات به طور پراکنده و موجز مطرح شده، اما مباحث توحید، تحلیلی و تفصیلی است. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در دیگر آثار خود نیز بحث توحید را مطرح کرده، اما در این کتاب به‌صورتی بدیع به آن پرداخته است.<ref>ر.ک: سید عرب، حسن، ج6، ص 593-594</ref> | ||
==انتقادات ابن تیمیه و ماسینیون بر این کتاب== | ==انتقادات ابن تیمیه و ماسینیون بر این کتاب== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==تعلیقات و شروح بر این کتاب== | ==تعلیقات و شروح بر این کتاب== | ||
پنج تعلیقه و شرح بر التجلیات الالهیة نوشته شده که به ترتیب اهمیت عبارتند از: | پنج تعلیقه و شرح بر التجلیات الالهیة نوشته شده که به ترتیب اهمیت عبارتند از: | ||
# تعلیقات ابن سودکین. به گزارش ابن سودکین(متوفی 646)، در 610 یکی از عالمان حلب از این کتاب انتقاد کرد. ابن عربی در آن هنگام در حلب نبود، اما پس از بازگشت وی (610 یا 611)، ابن سودکین ماجرا را برای او نقل کرد و ابن عربی در توضیح و تبیین متن کتاب مطالبی گفت و او آنها را نوشت؛ ازاین‌رو تعلیقات ابن سودکین متمم کتاب به شمار می‌آید. تعلیقات ابن سودکین را به اشتباه به صدرالدین قونوی نسبت داده‌اند. | # تعلیقات ابن سودکین. به گزارش [[نوری، اسماعیل بن سودکین|ابن سودکین]](متوفی 646)، در 610 یکی از عالمان حلب از این کتاب انتقاد کرد. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در آن هنگام در حلب نبود، اما پس از بازگشت وی (610 یا 611)، [[نوری، اسماعیل بن سودکین|ابن سودکین]] ماجرا را برای او نقل کرد و [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در توضیح و تبیین متن کتاب مطالبی گفت و او آنها را نوشت؛ ازاین‌رو تعلیقات ابن سودکین متمم کتاب به شمار می‌آید. تعلیقات ابن سودکین را به اشتباه به صدرالدین قونوی نسبت داده‌اند. | ||
# کشف الغایات فی شرح مَاَاکْتَنَفَتْ علیه التجَلیات که در متنِ دست‌نوشت آن، به هویت مؤلف و زمان و مکان تألیف و غرض مؤلف اشاره نشده است. بروکلمان نوشته‌ای با عنوان کشف الغایات شرح کتاب التجلیات از تألیفات عبدالکریم گیلانی(جیلی، متوفی 820) معرفی کرده که نسخه خطی آن در کتابخانه رضا در رامپور هند موجود است، اما معلوم نیست که این کتاب شرح التجلیات الالهیة ابن عربی باشد. | # کشف الغایات فی شرح مَاَاکْتَنَفَتْ علیه التجَلیات که در متنِ دست‌نوشت آن، به هویت مؤلف و زمان و مکان تألیف و غرض مؤلف اشاره نشده است. بروکلمان نوشته‌ای با عنوان کشف الغایات شرح کتاب التجلیات از تألیفات عبدالکریم گیلانی(جیلی، متوفی 820) معرفی کرده که نسخه خطی آن در کتابخانه رضا در رامپور هند موجود است، اما معلوم نیست که این کتاب شرح التجلیات الالهیة ابن عربی باشد. | ||
# فصوص الیاقوت فی اسراراللاهوت، تألیف ابراهیم بن حیدر صفوی(1151) در شرح قسمت‌هایی از التجلیات الالهیة و فصوص الحکم. | # فصوص الیاقوت فی اسراراللاهوت، تألیف ابراهیم بن حیدر صفوی(1151) در شرح قسمت‌هایی از التجلیات الالهیة و فصوص الحکم. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این اثر به همراه تعلیقات اسماعیل بن سودکین بن عبدالله نوری معروف به ابن سودکین(متوفی 646 هجری) و کتاب کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات از مؤلف مجهول چاپ شده است. ضبط متن و تصحیح آن از محمد عبدالکریم نمری است. این اثر در انتشارات دارالکتب العلمیة بیروت در 2004 م. / مطابق با 1425 هجری، برای دومین مرتبه به چاپ رسیده است.<ref>ر.ک: شناسنامه کتاب، ص1</ref> | این اثر به همراه تعلیقات [[نوری، اسماعیل بن سودکین|اسماعیل بن سودکین بن عبدالله نوری]] معروف به ابن سودکین(متوفی 646 هجری) و کتاب کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات از مؤلف مجهول چاپ شده است. ضبط متن و تصحیح آن از [[نمری، محمد عبدالکریم|محمد عبدالکریم نمری]] است. این اثر در انتشارات دارالکتب العلمیة بیروت در 2004 م. / مطابق با 1425 هجری، برای دومین مرتبه به چاپ رسیده است.<ref>ر.ک: شناسنامه کتاب، ص1</ref> | ||
فهرست مطالب در انتهای اثر پس از پایان محتوای مطالب ذکر شده است. پاورقی‌های اثر حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوای مطالب است.<ref>ر.ک: فهرست مطالب، ص235-238</ref> در صفحه 28 کتاب تصویر جدولی ذکر شده که نشان‌دهنده دایره تجلیات نفس الرحمن در دو عالم ابداع و امکان می‌باشد. | فهرست مطالب در انتهای اثر پس از پایان محتوای مطالب ذکر شده است. پاورقی‌های اثر حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوای مطالب است.<ref>ر.ک: فهرست مطالب، ص235-238</ref> در صفحه 28 کتاب تصویر جدولی ذکر شده که نشان‌دهنده دایره تجلیات نفس الرحمن در دو عالم ابداع و امکان می‌باشد. | ||