إرشاد الرحمن لأسباب النزول و الناسخ و المنسوخ و المتشا‌به‌ و تجوید القرآن‌

إرشاد الرحمن لأسباب النزول و الناسخ و المنسوخ و المتشا‌به‌ و تجويد القرآن، از آثار قرآن‌پژوه، مفسّر، منطقی و فقیه شافعی مصری، عطیة بن عطیه برهانی قاهری اجهورى (متوفای 1190ق)، شأن نزول سوره‌ها، آیات متشابه و ناسخ و منسوخ آن را بیان کرده است.

إرشاد الرحمن لأسباب النزول و الناسخ و المنسوخ و المتشا‌به‌ و تجوید القرآن‌
پدیدآوران	اجهوری، عطیه (نويسنده) دمیاطی، احمد علی (نويسنده)
ناشر	دار ابن حزم ** مرکز التراث الثقافي المغربي
مکان نشر	لبنان - بیروت ** مغرب - دار البیضاء
سال نشر	1430ق - 2009م
چاپ	1
شابک	‎977-9953-81-741-5
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/الف3الف4 69 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

نویسنده با تأکید بر ارزش و وجوب آگاهی بر علوم قرآن، به‌ویژه علم اسباب نزول و ناسخ و منسوخ، افزوده است:

1. مشهورترین کتاب در شأن نزول، کتاب أسباب النزول نوشته ابوالحسن على بن محمد بن عبدالله واحدى نیشابورى است.
2. ابراهیم جعبری کتاب مذکور را خلاصه کرد و علم ناسخ و منسوخ را بر آن افزود.
3. بعد از آن دو، جلال‌الدین السیوطی آمد و لباب النقول في أسباب النزول را نوشت و 6 امتیاز را برای آن به نسبت به کتاب واحدی برشمرد:
   1. اختصار؛
   2. جمع‌آوری مطالب فراوان؛
   3. راهنمایی به موضع حدیث در مصادر اصلی مانند کتب سته و...
   4. تفکیک بین صحیح و غیر صحیح و مقبول و مردود؛
   5. جمع بین روایات متعارض؛
   6. حذف هرآنچه از اسباب نزول نیست.
4. کسی که «اطاعتش واجب است و نمی‌توانم مخالفتش کنم و خدا حفظش کند و بر عظمتش بیفزاید»، از من درخواست کرد که مقاصد کتاب‌های سه‌گانه مذکور را در کتابی جمع کنم و با حذف اسانید و تکرار، آن را خلاصه سازم و مطالب ابوالقاسم محمد کرمانی در کتاب البرهان و ابراهیم انصاری در فتح الرحمن و فضیلت سوره‌ها و آیات دارای شأن نزول را بر آن بیفزایم و من چون آن را هدفی عالی از مقاصد دینی یافتم، پذیرفتم‏.

ساختار و محتوا

نویسنده در اثر حاضر، به‌ترتیب از فاتحه تا ناس، در هر سوره چند مطلب را توضیح داده است:

1. شأن نزول؛
2. آیات منسوخ؛
3. آیات متشابه؛
4. خاتمه‌ای در فضیلت آن سوره.

در خاتمه کتاب نیز مباحثی در باب تجوید قرآن مطرح شده است: مخارج حروف و صفات آن؛ تعریف، موضوع، فایده و هدف تجوید؛ احکام راء و لام؛ ادغام صغیر (در مثلین، متقاربین و متجانسین)؛ لام شمسی و قمری و لام فعل امر؛ تفاوت ظاء و ضاد و...

نمونه مباحث

نویسنده، نزول آیهإِنَّما وَلِيكمُ اللَّهُ وَ رَسولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يقيمونَ الصَّلاةَ وَ يؤتونَ الزَّكاةَ وَ هُم راكعونَ (مائده: 55) را در شأن امام علی(ع) دانسته است‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.