إثبات العلل
اثبات العلل، نوشته ابوعبدالله محمد ترمزی (215ق – 300ق) است که با تحقیق خالد زهری و مقدمۀ برند مانویل وایشر چاپ شده است. محقق در مقدمه، زندگی و تألیف های حکیم ترمذی را بررسی کرده و او را از ممتازترین اندیشمندان هدفگرا در بیان علل احکام شرعی –که بیان مصلحت و مفسده در احکام الهی است- می‌شمارد و بر این باور است که وی در این موضوع، تأثیر بزرگی بر امام محمد غزالی داشته است.[۱]
| إثبات العلل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حکیم ترمذی، محمد بن علی (نویسنده)
زهری، خالد (محقق) وايیش‍ر، ب‍رن‍ت م‍ان‍وئ‍ل (مقدمه‌نویس) |
| ناشر | کلية الآداب و العلوم الإنسانية بالرباط |
| مکان نشر | مغرب - رباط |
| سال نشر | 1998م. |
| چاپ | چاپ یکم |
| شابک | 9981-59-007X |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح8الف2 / 13 BP |
ترمزی اهتمام بسیاری روی شناخت مقاصد احکام شرعی دارد. وی مجتهد را کسی می داند که علت احکام و معانی آن‌ها را تشخیص دهد. البته، علاوه بر این دانایی، باید از دلی درخشان از نور خداوندی و نفس پاکیزه و عفیف برخوردار باشد.[۲] ترمذی برای بیان اهداف احکام از دلایل نقلی، عقلی و علل استحسانی برای حدود الهی – یعنی عللی که حدود الهی متوقف بر آن‌ها نیست اما نبودشان زحمت برای مکلفان ایجاد می‌کند- بهره جسته است. اقامه عدل و پرهیز از ستم‌گری نیز جای برجسته‌ای در بیان علل احکام نزد وی دارند. [۳] ترمزی در بیان مقاصد عامه، خاصه و جزئی برای احکام، تعلیل‌های خود را به مبانی لغوی، نقلی و یا ذوقیات عرفانی مستند کرده است.[۴]البته گاهی هم این ذوقیات برخاسته از خیالات او و خرافه ها است؛ مانند این باور او که حیوانات وحشی در روز عاشورا روزه می‌گیرند! از این رو، برخی ترمذی را –بخلاف محقق کتاب که او را مجتهد بزرگی می‌داند- فقیه یا اصولی به معنای تخصصی نمی‌انگارند و بیشتر، او را در شمار صوفیان برمی‌شمرند. محقق بحثی در مقدمه، بحثی دربارۀ انتساب کتاب اثبات العلل به وی دارد.[۵]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب