مكارم الأخلاق (ترجمه احمدزاده)
«مكارم الأخلاق (ترجمه احمدزاده)»، اثر شيخ رضى‌الدين حسن بن فضل طبرسى، از علما و محدثين نامدار شيعه در قرن ششم، كتابى روايى است كه توسط سيد احمد احمدزاده به فارسى روان و سليس، ترجمه شده است.
| نام کتاب | مکارم الاخلاق (ترجمه احمد زاده) |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | طبرسی، حسن بن فضل (نويسنده)
احمدزاده، احمد (مترجم) |
| زبان | فارسی
عربی |
| کد کنگره | BP 247/4 /ط2م7 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 6ق.
اخلاق اسلامی - قرن 6ق. |
| ناشر | نور الزهراء (س) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1390 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE19269AUTOMATIONCODE |
ترجمه حاضر، از دو جهت داراى اهميت ويژه مى‌باشد:
اول: از جهت اشتمال آن بر روايات منسوب به معصومين(ع).
دوم: از جهت تخصصى بودن بيشتر روايات اين كتاب شريف.
در هر ترجمه‌اى، اقتضاى امانت‌دارى اين است كه مترجم تمام دقت خود را به كار گيرد تا منظور و مراد مؤلف را فهميده و آن را به خواننده منتقل كند و اين اهميت، زمانى بيشتر مى‌شود كه متن اصلى، شامل مطالب مهمى همچون روايات معصومين(ع) و محتوى مطالب دينى باشد كه در اين صورت ترجمه اشتباه و نادرست ممكن است سبب به اشتباه افتادن خوانندگان و استناد مطالب نادرست به معصومين(ع) بشود و اين اهميت ويژه زمانى مضاعف مى‌شود كه اين روايات، محتوى مطالب و مفردات تخصصى يك رشته خاص مثل طب و... باشد [۱].
مترجم براى توضيح مطلب مزبور، به‌عنوان نمونه به بررسى ترجمه روايت زير پرداخته است: «قال رسول‌الله(ص): الداء ثلاثة و الدواء ثلاثة؛ فأما الداء فالدم و المرة و البلغم. فدواء الدم الحجامة و دواء البلغم الحمام و دواء المرة المشي». در اين روايت شريف، در يك تقسيم‌بندى، بيمارى‌ها به سه دسته تقسيم شده است. بيمارى‌ها عبارتند از خون، صفرا (و سودا) و بلغم. كه داروى خون، حجامت و داروى بلغم، حمام است. تا اين قسمت از روايت، ترجمه درست است، اما در ترجمه عبارت آخر روايت، ممكن است مترجمى كه با روايات طبى و طب سنتى آشنايى نداشته باشد، در ترجمه به اشتباه بيفتد و اين‌گونه ترجمه كند: «و دواى صفرا راه رفتن است»؛ درصورتى‌كه ترجمه صحيح عبارت، اين است: «و علاج صفرا داروى مسهل است». سر ترجمه درست در اين است كه كلمه «المشي» بايد به تشديد ياء خوانده شود. مسلم است كه بين راه رفتن و داروى مسهل، تفاوت زيادى وجود دارد و اين‌گونه اشتباهات در ترجمه روايات معصومين(ع)، ممكن است موجب گمراهى پژوهشگران يا بدبينى خواننده بشود [۲].
در اين كتاب، تمام تلاش مترجم بر اين بوده كه ترجمه از اين‌گونه اشتباهات به‌دور باشد و گاه براى يافتن معادل صحيح يك كلمه، ساعت‌ها وقت صرف شده و كتب مختلف لغت، مورد بررسى قرار گرفته است [۳].
متن فارسى هر روايت در كنار متن عربى آن آورده شده تا هم خوانندگان از نورانيت كلام معصوم(ع) فيض ببرند و هم جبران كاستى‌ها و نقصان ترجمه گردد؛ چه‌بسا خوانندگان اهل علم و فضل، ادراكات بهتر و عميق‌ترى از متن عربى روايت داشته باشند [۴].
جهت سهولت مطالعه براى كسانى كه آشنايى كمترى با زبان عربى دارند، متن عربى روايات، اعراب‌گذارى شده است [۵].
ويژگى ممتاز اين ترجمه، تحقيق آن مى‌باشد كه آن را از ديگر ترجمه‌ها، ممتاز مى‌كند. در اين ترجمه، نشانى تمام آيات قرآنى، در انتهاى آيات نگاشته شده است [۶].
در حين ترجمه، برخى لغات و مفردات هستند كه رساندن مفهوم آنها با يك كلمه، ميسر نيست و به‌خاطر نامأنوس بودن خواننده با آن، گاه موجب سردرگمى خواننده مى‌شود. در اين ترجمه سعى شده است كه چنين لغاتى در پاورقى شرح داده شود تا موجب آگاهى بيشتر خوانندگان و پژوهشگران باشد. اين پاورقى‌ها گاه چكيده ساعت‌ها مطالعه و تحقيق و مشورت مترجم با اهل فن بوده است [۷].
مترجم بنا به خواهش برخى از دوستان خود، در باره برخى از راويان مشهور حديث كه نام آنها در ترجمه ذكر شده، به‌طور مختصر در پاورقى، توضيحاتى داده است [۸].
مترجم در مقدمه خويش در باره استفاده از اين كتاب نوشته: «رواياتى كه در اين كتاب گرد آمده است، صرفا به‌خاطر عمل به آنها توسط خواننده عام نيست، بلكه يكى از اهداف نويسنده اين بوده است كه اين روايات، به‌عنوان منبعى براى تحقيق و پژوهش مشتاقان علوم دينى و فرمايشات معصومين(ع) قرار گيرد تا در موضوعات مورد علاقه خود، در اين روايات به فحص و تحقيق بپردازند و بتوانند مطالب بديعى را از اين روايات انتزاع كنند.
برخى از روايات موجود در كتاب، نسخه‌هايى هستند كه جهت مداواى برخى از بيمارى‌ها صادر شده است. اين نسخه‌ها ممكن است به‌صورت قضيه شخصيه باشند و ممكن است براى همگان قابل استفاده نباشد، ولى به چند دليل ذكر چنين رواياتى مفيد دانسته شده است:
الف)- منبعى باشد براى تحقيق و پژوهش توسط اطبا و متخصصين طب اسلامى.
ب)- صرف آشنايى با اين بعد جديد از فرمايشات معصومين(ع) و ديدن اين روايات تا خوانندگان و شيعيان بدانند كه حضرات معصومين(ع) علاوه بر طبيب روح، طبيب جسم نيز بوده و هستند.
ج)- استفاده از برخى دستورات كلى در باره روش و اصول تغذيه و خواص خوراكى‌ها» [۹].
فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.