برکلی، محمد بن پیرعلی
محمد بن پیرعلی برگوی (۹۲۹-۹۸۱ق) معروف به امام برگوی، از علمای برجسته امپراتوری عثمانی در قرن دهم هجری بود. او در علوم مختلفی چون فقه حنفی، نحو، صرف، حدیث، تفسیر، کلام ماتریدی و نیز در مباحث اخلاق و تصوف صاحب تألیف بود. شخصیتی زاهد، متعصب در امور شرعی و مخالف بدعات به شمار میرفت و به دلیل نگارش آثار متعدد آموزشی، به ویژه در علم نحو، شهرت یافت.
| محمد بن پیرعلی برگوی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | تقیالدین محمد بن پیرعلی بن اسکندر برگوی (برکلی) |
| نامهای دیگر | امام برگوی، محمد افندی برگوی، زینالدین محمد برکوی |
| لقب | تقیالدین، محییالدین، زینالدین، امام |
| نام پدر | پیرعلی برگوی |
| ولادت | ۹۲۹ قمری / ۱۵۲۱ میلادی |
| محل تولد | بالیکسیر، آناتولی، امپراتوری عثمانی |
| محل زندگی | استانبول، ادرنه، برگی |
| رحلت | ۹۸۱ قمری / ۱۵۷۳ میلادی |
| مدفن | محله چای شهر برگی (ترکیه) |
| طول عمر | ۵۳ سال |
| دین | اسلام |
| مذهب | سنی، حنفی، ماتریدی |
| پیشه | عالم دینی، مدرس، نویسنده |
| منصب | قسام عسکری (تقسیمکننده ترکه متوفیان ینیچری)، مدرس |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | امام |
| دانشگاه | مدارس علوم دینی استانبول |
| علایق پژوهشی | فقه، عقاید، نحو، صرف، حدیث، تصوف و اخلاق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
ولادت
تقیالدین محمد بن پیرعلی بن اسکندر البرگَوی (با فتح باء و سکون راء و فتح گاف) در سال ۹۲۹ قمری (۱۵۲۱ میلادی) در شهر بألِيكَسْرْ در شمال غرب آناتولی (ترکیه امروزی) زاده شد.[۱][۲] پدرش، پیرعلی برگوی، خود از علماء و مدرسان آن دیار و از منتسبان به خانقاه بود. محمد در همان شهر و نزد پدرش مقدمات علوم را فراگرفت.[۳]
تحصیلات
وی پس از تحصیلات ابتدایی نزد پدر، برای تکمیل دانش راهی پایتخت عثمانی، استانبول شد. در آنجا در مدرسه خاصگی (ویژه درباریان) به تحصیل پرداخت و از محضر استادانی چون کوچوک شمسالدین افندی، اخیزاده محمد افندی و به ویژه عبدالرحمان افندی (ملقب به قزل ملا) بهره برد. پس از اتمام تحصیلات، خود به تدریس در مدارس استانبول مشغول شد.[۴] سپس از عبدالرحمان قرهمانی، از شیوخ طریقت بیرامیه، انابه (توبهنامه) گرفت و به تصوف گرایش یافت. با توصیه استادش، عبدالرحمان افندی، به سمت «قسام عسکری» (مسئول تقسیم ترکه متوفیان سپاه ینیچری) در شهر ادرنه منصوب گردید، اما چندی بعد از این شغل کنارهگیری کرد و به تدریس بازگشت.[۵]
فعالیتها
پس از کنارهگیری از منصب دولتی، عطاءالله افندی (معلم سلطان سلیم دوم) که از همشهریان برگوی و قدرشناس دانش او بود، مدیریت مدرسهای را که در شهر زادگاهش، «برگی» (Birgi) ساخته بود، به وی سپرد. برگوی تا پایان عمر در همین شهر به تدریس، وعظ و تألیف پرداخت و به همین دلیل به «برگَوی» شهرت یافت.[۶] او عالمی پرکار و صاحب نظر بود که در مسائل شرعی سختگیر و مخالف هرگونه بدعت و انحراف از شریعت محسوب میشد. همین امر موجب مجادلات فکری او با برخی علمای زمانه، مانند بلالزاده و حتی شیخالاسلام ابوالسعود افندی شد. وی به دلیل موضعگیریهایش در برابر دریافت اجرت بر انجام فرایض و نیز وقف نقود، مورد مخالفت قرار گرفت. برگوی را از مجددان اسلام در قرن دهم هجری در سرزمینهای ترکزبان دانستهاند.
وفات
سرانجام محمد بن پیرعلی برگوی در سال ۹۸۱ قمری (۱۵۷۳ میلادی) در سن ۵۳ سالگی در شهر برگی درگذشت. دلیل وفات وی بیماری وبا ذکر شده است. آرامگاه او در محله چای همین شهر قرار دارد و زیارتگاه است.[۷]
آثار
برگوی حدود شصت اثر به زبانهای عربی و ترکی عثمانی در رشتههای گوناگون از خود به جای گذاشت. مهمترین آثار وی عبارتند از:
- العوامل (العوامل الجدیدة): رسالهای مختصر و مشهور در علم نحو به عربی.
- اظهار الاسرار: کتابی دیگر در علم نحو به عربی با شروح متعدد.
- امعان الانظار: شرحی بر کتاب «المقصود» در صرف و نحو.
- الطریقة المحمدیة: کتابی در اخلاق و تصوف که بسیار مشهور گردید.
- وصیتنامه (رسالة برگوی): رسالهای مختصر در فقه و عقاید که به ترکی نوشته شده و میان عوام محبوبیت داشت.
- امتحان الاذکیاء: شرحی بر لبالالباب بیضاوی در نحو.
- کفایة المبتدی: کتابی در علم صرف.
- جلاء القلوب: رسالهای در تصوف.
- السیف الصارم فی عدم جواز وقف المنقول و الدراهم: در رد جواز وقف پول و درهم.
- ایقاظ النائمین: در رد دریافت اجرت بر انجام عبادات.
- تفسیر سورة البقره
- الدر الیتیم فی علم التجوید
- ذخر المتأهلین والنساء: در احکام حیض و نفاس.
- زیارة القبور: در نقد زیارتهای بدعی.
- دامغة المبتدعین و کاشفة بطلان الملحدین: در علم کلام.
- إنقاذ الهالکین
- روضات الجنات فی اصول الاعتقاد (منسوب به وی، اما اثر حسن کافی آقحصاری است).
از او آثاری در حدیث مانند «الاربعون» و «رسالة فی اصول الحدیث» نیز باقی مانده است.[۸][۹]
پانويس
- ↑ ر.ک: ترجمة الشيخ محمد بن بير علي البركوي، سلف للبحوث و الدراسات
- ↑ ر.ک: کحاله، عمر رضا، ج۹، ص۱۲۳
- ↑ ر.ک: مقاله برگوی یا برگیلی، دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۸۶
- ↑ ر.ک: مقاله برگوی یا برگیلی، دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۸۶
- ↑ ر.ک: ترجمة الشيخ محمد بن بير علي البركوي، سلف للبحوث و الدراسات
- ↑ ر.ک: زين الدين محمد بن بير علي بن اسكندر البركوي الرومي الحنفي، الجامع لعلوم القرآن الکریم
- ↑ ر.ک: مقاله برگوی یا برگیلی، دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۸۶
- ↑ ر.ک: مقاله برگوی یا برگیلی، دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۸۶
- ↑ ر.ک: ترجمة الشيخ محمد بن بير علي البركوي، سلف للبحوث و الدراسات
منابع مقاله
- مقاله برگوی یا برگیلی، ، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج۳، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378.
- کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۹، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان
- سلف للبحوث و الدراسات
وابستهها
إظهار الأسرار و شرحه مفتاح المرام في تعریف أحوال الکلمة و الکلام
شرح أصول الحديث على رسالة البركوي
موضح المعدل شرح معدل الصلات للنكدوي
الطریقة المحمدیة و السیرة الأحمدیة
زيارة القبور الشرعية و الشركية
الطريقة المحمدية و السيرة الاحمدية
إنقاذ الهالکین من إتخاذ القرآن حرفة
دامغة المبتدعين و کاشفة بطلان الملحدين
الطريقة المحمدية و السيرة الاحمدية
رسالة في بيان رسوم المصاحف العثمانية الستة
بریقة محمودیة في شرح طریقة محمدیة و شریعة نبویة في سیرة احمدیة
بریقة محمودیة فی شرح الطریقة المحمدیة و شریعة نبویة فی سیرة احمدیة
شروح العوامل للشریف الجرجاني و محمد بن بیر علی البرکوي
شرح رسالة أصول الحديث للإمام البرکوي
الحديقة الندية شرح الطريقة المحمدية