آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی

آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی، تألیف کورش صفوی (معاصر) است.

آشنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی
پدیدآوران	صفوی، کورش (نويسنده)
ناشر	علمی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1391ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-404-207-2
موضوع	ادبیات فارسی - زبان شناسی - زبان شناسی در ادبیات
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ص۷آ۵ 123 P
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این کتاب، به‌طور خاص به زبان‌شناسی کاربردی در مطالعات ادب فارسی می‌پردازد و به‌منظور ارائه ابزارهای ضروری زبان‌شناسی برای متخصصان این حوزه نوشته شده است. این مجموعه، بخشی از سلسله «نگین‌های زبان‌شناسی» است که برای علاقه‌مندان به حوزه‌های علمی و ادبی تدوین شده است.

انگیزه نگارش

کتاب، به‌منظور معرفی مفاهیم مقدماتی زبان‌شناسی به دانشجویان و متخصصان مطالعات ادب فارسی تدوین شده است.

ساختار

ساختار کتاب، به‌گونه‌ای است که ابتدا مبانی و مفاهیم عمومی زبان‌شناسی مرتبط با زبان فارسی را تبیین کرده و سپس به کاربردهای تخصصی‌تر این دانش در تحلیل متون ادبی می‌پردازد.

کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

بخش اول، دارای 9 فصل است و به‌منظور آشنایی مخاطب با اصول کلی زبان‌شناسی و آماده‌سازی او برای ورود به مطالعات تخصصی ادبی نوشته شده است.

بخش دوم، شامل 7 فصل است که به مفاهیم و مباحثی می‌پردازد که کاربرد مستقیم در مطالعات ادبی فارسی دارند؛ از جمله نشانه‌شناسی، زبان ادب، موسیقی در متن، تحلیل متن و سبک‌شناسی.

مؤلف تلاش کرده است تا مفاهیم را به‌صورت شفاف و عاری از پیچیدگی‌های غیر ضروری ارائه دهد.

انتخاب مطالب و موضوعات با هدف کاربردی بودن آن‌ها در مطالعات ادب فارسی صورت گرفته است. این کتاب، در مجموع شامل 552 صفحه محتوا به‌اضافه پیشگفتار و کتابنامه است.

گزارش محتوا

• بخش اول: این بخش شامل مباحث زیر است:

1. پیش‌زمینه: در این فصل به مطالبی اشاره خواهد شد که قرار است مدخل ورود به مباحث بعدی این نوشته به حساب آیند. در اینجا باید معلوم شود که منظور از نشانه و شیوه مطالعه آن چیست. در گام بعد باید مشخص گردد که رابطه میان مطالعه زبان و در مفهوم کلی اش با مطالعه زبان ادب چگونه می تواند باشد.
2. نظام زبان: این فصل، واحدهای نظام زبان، مطالعه زبان، گونه‌های مختلف زبان (شامل گونه‌های جغرافیایی، آموزشی و اجتماعی)، گریز از هنجارها، انتخاب و ترکیب واحد، ساخت زبان و واحدها و قاعده‌ها را شرح می‌دهد.
3. آواشناسی زبان فارسی: این فصل، به تنوع صداها، اندام‌های گفتار، خط واج‌نگار فارسی، واج‌های زبان فارسی، واج و واج‌گونه، واحدهای زنجیری و زیرزنجیری و ساختمان هجا در زبان فارسی می‌پردازد. همچنین، فرآیندهای آوایی در زبان فارسی را بررسی می‌کند.
4. واژگان زبان فارسی: این فصل، شامل مباحث واژه‌شناسی، واژه‌های زبن فارسی، ویژگی‌های اجتماعی زبان، وام‌واژه‌ها در زبان فارسی، بازی نشانه‌ها و انگیختگی واژه‌ها است.
5. صرف زبان فارسی: این فصل، مباحث مربوط به صرف و مطالعه واژه، تک‌واژ و واژه، تک‌واژ و تک‌واژگونه، فرآیندهای واژه‌سازی، ساختمان واژه در زبان فارسی و واژه و نحو را شامل می‌شود.
6. واژه و نحو: این فصل، به نحو و مطالعه جمله، گروه و جمله، قواعد ساخت جملات بسیط و مرکب و نیز مفاهیم زیرساخت و روساخت در نحو می‌پردازد.
7. معنی‌شناسی زبان فارسی: این فصل، به معنی‌شناسی و مطالعه معنی، واحد مطالعه معنی، دلالت، مشخصه‌های معنایی، تعبیر معنی، روابط مفهومی در سطح واژه‌ها و جمله‌ها، حوزه‌های معنایی و انتقال معنایی می‌پردازد.
8. کاربردشناسی زبان فارسی: این فصل، مباحثی چون صورت و نقش، بافت، همکاری در ایجاد ارتباط، شاخص، کارگفت، متن و متنیت و نقش و متن را در زبان فارسی بررسی می‌کند.
9. نظام نوشتاری فارسی: این فصل، گفتار و نوشتار، پیدایش نوشتار، نظام‌ نوشتاری، خط، رده‌بندی نظام‌های نوشتاری، الفبا، زبان و نظام نوشتاری، گونه‌های خط و زبان‌ها و خط‌ها را پوشش می‌دهد.

• بخش دوم: این بخش، شامل مباحث زیر است:

1. نشانه‌شناسی: این فصل، مباحثی چون نشانه، سوسور و نشانه، پرس و نشانه، مطالعه نشانه‌ها و درک نشانه‌ها را در بر می‌گیرد.
2. بازی نشانه‌ها: این فصل، شامل جایگزینی نشانه‌ها، جایگزینی در ترکیب و جایگزینی در انتخاب است.
3. زبان ادب: این فصل، به جهان‌های ممکن، درک ادبیت، واقعیت‌گریزی، شکل‌بندی، واژگان ادبی و هنجارگریزی می‌پردازد.
4. موسیقی در متن: این فصل، مفاهیمی چون توازن، تکرار در سطوح مختلف زبان (واج، هجا، واژه، گروه و جمله) و تکرار ساخت را شرح می‌دهد. # تخیل در متن: این فصل شامل تخیل و «قاعده‌کاهی» در سطوح مختلف (واجی، صرفی، نحوی، معنایی، نوشتاری، گونه‌ای و کاربردی) است.
5. تحلیل متن: این فصل، شامل نظریه ادبی، نقد شکل‌گرا، نقد ساخت‌گرا و نقد ادراکی است.
6. سبک‌شناسی: این فصل، به سبک‌شناسی در غرب و ایران، سنت مطالعه سبک و رابطه بین درک و سبک می‌پردازد.

منابع مقاله

متن کتاب.