رئالیسم معرفتی
رئالیسم معرفتی, اثر عبدالحسین خسروپناه (متولد ۱۳4۵ش) و مهدی عاشوری (متولد ۱۳۵۹ش) (پژوهشگران و متخصصان در حوزه فلسفه اسلامی و معرفتشناسی)، به بررسی و دفاع از واقعگرایی معرفتی میپردازد، نظریههای مختلف صدق و واقعنمایی را تحلیل میکند و به چالشهای معاصر مانند شکاکیت و نسبیگرایی در بستر فلسفه اسلامی پاسخ میدهد.
| رئالیسم معرفتی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خسروپناه، عبدالحسین (نويسنده) عاشوری، مهدی (نویسنده) |
| ناشر | محمود السید صبیح (مؤلف) |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1393ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-7009-27-7 |
| موضوع | شناخت (فلسفه اسلامی) - صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 979 - 1050ق. -- نقد و تفسیر - شناخت (فلسفه) - هستی شناسی (فلسفه اسلامی) - واقع گرایی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | ج.2 5خ85ع 55 BBR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نگارش این اثر، ساماندهی و پاسخگویی منسجم به چالشهایی است که در برابر واقعگرایی معرفتی مطرح شدهاند. نویسندگان بر این باورند که درک و شناخت انسان از واقعیت بیرونی نباید مورد تردید قرار گیرد و هدفشان ارائه روششناسی معرفتی جامع و علمی از منظر فلسفه اسلامی است[۱].
ساختار
کتاب شامل یک مقدمه با عنوان "سخن نخست" و چهار بخش اصلی است که مجموعاً به بیست فصل تقسیم شدهاند.
گزارش محتوا
سخن نخست: این بخش به عنوان پیشدرآمدی بر موضوع اصلی کتاب، یعنی واقعگرایی معرفتی، عمل میکند. نویسندگان در اینجا به اهمیت معرفتشناسی و ضرورت ساماندهی مباحث آن اشاره میکنند و بیان میدارند که واقعگرایی مبنای تفکر صحیح است و هدف کتاب دفاع از آن در برابر شکاکیت و نسبیگرایی است. همچنین، محورهای اصلی بحث از جمله مفهوم واقعنمایی، ارزش شناخت و چالشهای رئالیسم در این بخش معرفی میشوند[۲].
بخش اول: ملاک شناخت؛ این بخش در فصول زیر، به بررسی ملاکها و معیارهای شناخت میپردازد:
فصل یک: صدق و واقعنمایی؛ به تعریف صدق و واقعنمایی و بیان دیدگاههای فلاسفهای چون علامه طباطبایی، استادان مطهری، جوادی آملی و مصباح یزدی در این زمینه اختصاص دارد. این فصل همچنین رابطه واقعنمایی با علم حضوری و حصولی را در تصورات و تصدیقات تبیین میکند[۳].
فصل دو: معناشناسی و چیستی خطا؛ در این فصل، معنای خطا و جهل در ادبیات فلسفه اسلامی بررسی میشود و دیدگاههای فلاسفه در مورد چیستی و جایگاه خطا تحلیل میگردد. نقش علم حضوری و حصولی در تشخیص صواب و خطا نیز مورد بحث قرار میگیرد[۴].
فصل سه: واقعنمایی در شناختهای حضوری؛ این فصل به واقعنمایی ادراکات حضوری میپردازد. اقسام علم حضوری، ویژگیهای آن، کارایی معرفتشناختی آن و چالشهای مرتبط با آن، از جمله شبهه خطاپذیری علم حضوری، مورد بررسی قرار میگیرد[۵].
فصل چهار: نظریهها در حکایتگری علم حصولی؛ به نظریههای مختلف در مورد حکایتگری علم حصولی از واقعیت خارجی میپردازد. دیدگاههای علامه طباطبایی، استاد مطهری، استاد جوادی آملی و استاد مصباح یزدی در این زمینه مورد بحث قرار میگیرد. همچنین، شروط حکایتگری صحیح و طرح کلیات "نظریه تطابق ماهوی" از سوی استاد مطهری و مبانی صدرایی آن تشریح میشود[۶].
فصل پنجم حکایتگری علم حصولی و نظریه تطابق عوالم[۷].
فصل ششم معلوم حضوری و ارزش ادراکات حصولی[۸].
فصل هفتم معرفتهای تصدیقی و نظریه مطابقت[۹].
فصل هشتم واقعنمایی در دانشهای مدون را مطرح میکند[۱۰].
فصل نهم: نظریههای صدق در معرفتشناسی معاصر؛ به تحلیل نظریههای صدق در معرفتشناسی معاصر از جمله نظریه مطابقت، انسجام، پراگماتیسم، نسبیگرایی و کاهشگرا (حشوی) میپردازد[۱۱].
بخش دوم: معیار شناخت؛ این بخش در فصول زیر، به معیارهای حصول یقین و توجیه معرفتی اختصاص دارد:
فصل ده: مقتضیات یقین ۱؛ معیار احراز صدق: به بررسی معیارهای احراز صدق و شناخت یقینی میپردازد و دیدگاههای مختلف فلاسفه اسلامی دراینخصوص را بیان میکند[۱۲].
فصل یازده: مقتضیات یقین ۲؛ احراز صدق بدیهیات؛ در این فصل، مفهوم بدیهیات در منطق و فلسفه اسلامی، از جمله اولیات و قضیه امتناع اجتماع و ارتفاع نقیضین، بررسی میشود و معیارهای احراز صدق آنها تبیین میگردد[۱۳].
فصل دوازدهم به معقولیت شناختهای غیر یقینی میپردازد[۱۴].
فصل سیزده: نظریههای توجیه در معرفتشناسی معاصر؛ این فصل به نظریههای توجیه در معرفتشناسی معاصر میپردازد و مباحثی چون درونگرایی و شاکلههای توجیه معرفتی و مبناگرایی را بررسی میکند. همچنین، به اشکالات این نظریه اشاره میشود[۱۵].
بخش سوم: مبادی تحصیل معرفت؛ این بخش به منابع، ابزارها و مراحل دستیابی به معرفت میپردازد[۱۶].
فصل چهارده: منابع و ابزارهای معرفت؛ در این فصل، منابع و ابزارهای گوناگون شناخت، از جمله حس، عقل و شهود، با تمرکز بر دیدگاههای فلاسفه اسلامی مورد بحث قرار میگیرد[۱۷].
فصل پانزده: مراحل شناخت؛ این فصل مراحل مختلف فرایند شناخت را از دیدگاههای فلاسفهای چون علامه طباطبایی، استاد مطهری، استاد جوادی آملی، استاد مصباح یزدی و استاد سبحانی بیان و تحلیل میکند. نقش علم حضوری و حصولی در هر مرحله نیز مورد بررسی قرار میگیرد[۱۸].
فصل شانزده: موانع شناخت و موانع وقوع خطا؛ به موانعی که بر سر راه شناخت صحیح قرار میگیرند و علل وقوع خطا میپردازد. خطاهای در مرتبه حس، ادراکی، حکمی، خطا در معرفتهای شهودی و در معانی وهمی بهعنوان موانع شناخت مورد تحلیل قرار میگیرند[۱۹].
بخش چهارم: چالشهای واقعگرایی؛ این بخش به نقد و بررسی چالشها و شبهاتی که در برابر واقعگرایی معرفتی مطرح میشوند، اختصاص دارد:
فصل هفده: امکان شناخت و شبهههای شکاکیت؛ در این فصل به امکانپذیری شناخت و شبهات شکاکیت پرداخته میشود و دلایل مطرح شده توسط شکاکان و پاسخهای واقعگرایان به آنها تحلیل میگردد[۲۰].
فصل هجده: نسبیگرایی و کثرتگرایی معرفتی؛ این فصل به موضوع نسبیگرایی و پلورالیسم معرفتی میپردازد و مبانی هستیشناختی، ذهنشناختی و معرفتشناختی این دیدگاهها را بررسی میکند[۲۱].
فصل نوزده: واقعگرایی و ضد واقعگرایی در دانشهای مدون؛ به بحث واقعگرایی و ضد واقعگرایی در حوزههای دانش مدون (مانند علوم) میپردازد و دلایل و براهین هر یک از این دیدگاهها را مورد تحلیل قرار میدهد[۲۲].
فصل بیست: معقول گرایی و نامعقول گرایی در دانشهای مدون؛ این فصل به بررسی رویکردهای معقولگرایی و نامعقولگرایی در دانشهای مدون میپردازد و دیدگاههای مختلف در مورد نقش عقل و سایر قوای ادراکی در کسب معرفت را مورد بحث قرار میدهد[۲۳].
پانویس
- ↑ مقدمه، ص17- 25
- ↑ همان، ص17- 25
- ↑ همان، ص29- 50
- ↑ همان، ص51- 67
- ↑ همان، ص69- 84
- ↑ همان، ص85- 117
- ↑ همان، ص119- 128
- ↑ همان، ص129- 137
- ↑ همان، ص139- 167
- ↑ همان، ص169- 184
- ↑ همان، ص185- 195
- ↑ همان، ص199- 216
- ↑ همان، ص217- 255
- ↑ همان، ص257- 269
- ↑ همان، ص271- 285
- ↑ همان، ص289- 367
- ↑ همان، ص289- 322
- ↑ همان، ص323- 358
- ↑ همان، ص359- 367
- ↑ همان، ص371- 388
- ↑ همان، ص389- 406
- ↑ همان، ص407- 424
- ↑ همان، ص425- 446
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.