دیوان منوچهری دامغانی (مصحح آبادیان)
دیوان منوچهری دامغانی تألیف احمد بن قوص منوچهری دامغانی (درگذشته ۴۳۲ق)، شاعر ایرانی سده پنجم هجری، به تصحیح و تحقیق راضیه آبادیان است. این اثر تصحیحی علمی و انتقادی از دیوان این شاعر، بر اساس کهنترین دستنویسهای موجود و با هدف ارائه متنی اصیل و به دور از تحریفات نسخههای متأخر انجام شده است.
| دیوان منوچهری دامغانی | |
|---|---|
J1.jpg) | |
| پدیدآوران | منوچهری، احمد بن قوص (نویسنده) آبادیان، راضیه (محقق) |
| ناشر | بنیاد موقوفات دکتر افشار با همکاری نشر سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۳ |
| چاپ | اول |
| شابک | ۹۷۸-۶۲۲-۴۸۸۹-۰۶-۵ |
| موضوع | شعر فارسی -- قرن ۵ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| کد کنگره | PIR 4754 /د۹ ۱/۲۲ |
ساختار
کتاب از بخشهای مقدمه، متن اشعار (شامل قصاید، قطعات، غزلیات، مسمطها، رباعیات و ابیات پراکنده)، شعرهای منسوب، تعلیقات، جدولها، نمایهها و منابع تشکیل شده است.
گزارش کتاب
کتاب با یک پیشگفتار مفصل از مصحح آغاز میشود که در آن به شرححال مفصل منوچهری دامغانی، معرفی ممدوحان او، سبک شعری و همچنین روش تصحیح متن پرداخته شده است. مصحح در این اثر، برای نخستین بار، با بررسی نزدیک به هشتاد دستنویس، چهل و پنج نسخه را برگزیده و پس از مقابلهٔ سطربهسطر آنها، فهرستی جامع از اشعار تهیه کرده است. مبنای این تصحیح، شش دستنویس اصلی و شش دستنویس فرعی، همراه با استفاده از دهها جنگ و جنگواره بوده است. هدف اصلی مصحح، حفظ صورت اصیل ابیات و کنار نهادن خوانشهای سادهشدهای است که در نسخههای متأخر رخنه کردهاند.
در بخش متن اشعار، دیوان به ترتیب قالبهای شعری تنظیم شده است: ابتدا قصاید، سپس قطعات و غزلها، پس از آن مسمطها (که از نوآوریهای منوچهری است)، رباعیها، بیتهای پراکنده و در نهایت شعرهای منسوب به شاعر آورده شدهاند. یکی از بخشهای ارزشمند کتاب، «تعلیقات» است که در آن به توضیح دشواریهای متن، معانی لغات و عبارات دشوار، شرح ابیات و همچنین اشاره به موارد اقتباس و تأثیرپذیری منوچهری از شاعران عرب و نیز تأثیر او بر شاعران پس از خود پرداخته شده است. در این بخش، اطلاعات ارزشمندی دربارهٔ اماکن، اشخاص، ممدوحان و تاریخ سرایش اشعار نیز ارائه گردیده است.
مصحح در مقدمه به تحلیل محتوایی اشعار منوچهری نیز پرداخته و به ویژگیهای سبکی او از جمله بازتاب چشمگیر عناصر طبیعی مانند رنگ، صوت و بو، و همچنین تأثیرپذیری گسترده از ادبیات عرب اشاره کرده است. همچنین با استناد به اشعاری که حاوی اشارههایی به عقاید شیعی است، و با توجه به زادگاه او (دامغان) و اقامتش در ری، که هر دو از کانونهای فعالیت شیعیان بودهاند، منوچهری را «شیعی و محب شیعیان» دانسته است. کتاب با نمایههای مختلف (از جمله نمایهٔ اشخاص، جایها، کتابها و...) و همچنین فهرست منابع به پایان میرسد که دسترسی پژوهشگران به محتوای کتاب را بسیار تسهیل میکند. این اثر به عنوان منقحترین و علمیترین تصحیح از دیوان منوچهری دامغانی، منبعی ضروری برای پژوهشگران حوزهٔ ادبیات فارسی به شمار میآید.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات