التهذيب بمحكم الترتيب
التهذيب بمحكم الترتيب، از آثار شاعر و کاتب پرآوازه اواخر عصر امویان اندلس در قرن پنجم هجری قمری، ابوعامر احمد بن عبدالملک بن احمد اندلسی، مشهور به اِبْنِ شُهَید اشجعی (382-426ق)، پژوهشی واژهشناسانه است که به تصحیح واژگانی میپردازد که در فرهنگ عمومی جامعه عربزبان آن دوره، گویش و نگارشی نادرست از آن رواج داشته است. پژوهشگر معاصر و مدرس، مورخ، مصحح عراقی و ریاست بخش زبان عربی دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد، حاتم صالح ضامن (متوفای 1434ق)، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزشمند را بر آن افزوده و شخصیت ابن شهید اشجعی و روش او در اثر حاضر را بهصورت اجمالی شناسانده است.
| التهذيب بمحكم الترتيب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن شهید، احمد بن عبدالملک (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق) |
| ناشر | دار البشائر الإسلامیة |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - اصطلاحها، اصلاحها و اشتباهها - متون قدیمی تا قرن 14 - زبان عربی - اشتباههای کاربردی - متون قدیمی تا قرن 14 - زبان عربی - واژه نامهها - متون قدیمی تا قرن 14 - زبان عربی - اندلس - اصطلاحهای عوامانه - متون قدیمی تا قرن 14- زبان عربی - گویشها - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ ۶۱۶۷/الف۲ت۹ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- حاتم صالح ضامن، با تأکید بر آنکه کتاب لحن العامّة تألیف ابوبکر محمد بن حسن زبیدی (متوفای 379ق) از آثار مشهور و متقدم در مسئله لحن العامّة است و بعد از توضیحی درباره نسخه خطی آن و تصحیحی که ادیب و مصحّح مصری معاصر رمضان عبدالتواب (1348-1422ق) انجام داده، افزوده است:
- ابوبکر زبیدی دو کتاب درباره لحن عوام تألیف کرده است و من با لطف الهی نسخهای خطی یافتم که هر دو کتاب مذکور را در بر دارد و اسمش «التهذيب بمحكم الترتيب» است و ابن شهید اشجعی، همه مباحث آن دو کتاب را بدون دخل و تصرف آورده است[۱].
- ابن شهید اشجعی، یادآور شده است که کتاب إصلاح لحن العامة بالأندلس تألیف محمد بن حسن زبیدی را بر اساس حروف الفبای اوائل کلمات اصلاحشده، نه کلمات اشتباهی رایج در بین عوام، منظم کردهام تا علاقهمندان بتوانند آن را بهآسانی بیابند[۲].
ساختار و محتوا
- ابن شهید اشجعی، در این اثر تعداد 456 قول در لحن عامه آورده و به 22 آیه، 53 حدیث، 55 مثل و سخن و 357 شعر و رجز استشهاد کرده است[۳]. نظم مطالب، الفبایی است، ولی به سبک مغربی به این ترتیب: أ، ب، ت، ث، ج، ح، خ، د، ذ، ر، ز، ط، ظ، ک، ل، م، ن، ص، ض، ع، غ، ف، ق، س، ش، ه، و، ی[۴].
نمونه مباحث
- عوام به کالای فروختهشده، «سَلعه» گویند؛ درحالیکه «سِلعه» درست است[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.