آستانهی تجدد در شرح تنبیه الأمة و تنزیه الملة
آستانۀ تجدد در شرح «تنبیه الامة و تنزیه الملة» تألیف داود فیرحی (متولد ۱۳۴۳ش) استاد علوم سیاسی؛ کتابی است که به شرح و تحلیل رساله سیاسی مهم میرزا محمدحسین نائینی، از روحانیون بزرگ حامی مشروطه، میپردازد و با توضیح واژگان و مفاهیم پیچیده این اثر، اندیشه نهفته در آن را در راستای تبیین رابطه دین و دموکراسی در عصر جدید بازمینمایاند.
| آستانۀ تجدد در شرح «تنبیه الامة و تنزیه الملة» | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فیرحی، داود (نویسنده) |
| ناشر | نشر نی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۴ |
| چاپ | اول |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۵-۴۴۹-۴ |
| موضوع | نائینی، محمد حسین، ۱۲۳۹-۱۳۱۵ق. تنبیهالامة و تنزیهالملة - نقد و تفسیر -- اسلام و دولت -- استبداد -- مشروطیت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| کد کنگره | BP ۲۳۱/ن۱۵،ت۹۰۸۷ ۱۳۹۵ |
ساختار
این کتاب شامل یک مقدمه مفصل در احوال نائینی و اثرش، کتابشناسی تنبیه الامه، تقریظات مراجع تقلید وقت بر آن، و سپس شرح مفصلی است که در پنج فصل و یک خاتمه تنظیم شده و در پایان سه پیوست مهم دارد.
گزارش کتاب
کتاب «آستانۀ تجدد» اثر داود فیرحی، شرحی است بر رساله سیاسی «تنبیهالامة و تنزیهالملة» نوشته میرزا محمدحسین نائینی. این رساله که در ربیعالاول ۱۳۲۷ قمری، در میانه استبداد صغیر و پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی نوشته شد، از مهمترین متون فقهی- سیاسی دفاع از حکومت انتخابی (مشروطه) و مخالفت با سلطنت مطلقه و استبدادی به شمار میرود. نائینی این اثر را با تأیید دو مرجع بزرگ وقت، آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی، منتشر کرد.
فیرحی در مقدمه کتاب به زندگی سیاسی نائینی، مواضع او، آثارش و تاریخچه تصحیح و انتشار «تنبیه الامه» میپردازد. وی سپس به دلیل دشواریهای موجود در درک این متن مهم میپردازد و دو ویژگی اصلی آن را برمیشمارد: نخست، زبان تخصصی و فقهی-عربی متن که آن را به سختی برای خواننده غیرمتخصص قابل فهم میسازد، و دوم، نوآوری فقهی- سیاسی نائینی در پیوند زدن سنت فقاهتی با مفاهیم مدرنی مانند دموکراسی و دولت مدرن که خود سبب پیچیدگی بیشتری شده است.
هدف اصلی فیرحی، شرح و توضیح این متن به منظور آشکار کردن اندیشه درخشان نهفته در آن و بررسی امکانات و محدودیتهایش در بحث رابطه دین و دموکراسی است. کتاب پس از درآمدی بر انگیزه تألیف و نامگذاری، شرح اصلی را در پنج فصل ارائه میدهد: «ماهیت حکومت»، «وجوب تحدید حکومت در عصر غیبت»، «مشروطه و تحدید حکومت»، «شبههها و پاسخها» و «مشروعیت و شرایط مداخله مجلس». در خاتمه نیز جمعبندی نهایی ارائه شده است.
از ویژگیهای ارزشمند این کتاب، وجود سه پیوست مهم است: ترجمه متن «منیة الطالب» که تقریر بحث نائینی در باب ولایت فقها و عدول مؤمنین است، فتوای استدلالی شیخ فضلالله نوری در حرمت مشروطه (که نشاندهنده دیدگاه مخالف است)، و مقدمه آیتالله طالقانی بر چاپ قبلی تنبیه الامه. این پیوستها به درک جامعتر فضای فکری- سیاسی عصر مشروطه کمک شایانی میکنند.
این اثر را میتوان یکی از شرحهای معتبر و عمیق بر مهمترین سند فقهی مشروطیت دانست که راه را برای فهم بهتر نسبت سنت دینی و تجدد سیاسی در ایران معاصر هموار میسازد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات