اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث

اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث ، از آثار استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی، جواد ایروانی (متولد 1355ش) به تبیین و ارائه راهکارهای اسلامی برای رشد و توسعه اقتصادی و گسترش عدالت اجتماعی می‌پردازد و چگونگی تأمین این هدف را با تعمیق و تقویت ارزش‌های اخلاقی در کار، تولید، توزیع و مصرف توضیح می‌دهد.

اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث
پدیدآوران	ایروانی، جواد (نويسنده)
ناشر	دانشگاه علوم اسلامی رضوی
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1396ش
چاپ	3
شابک	‎978-964-7673-24-2
موضوع	اسلام و اقتصاد - اقتصاد - جنبه‎های اخلاقی - قرآن - اقتصاد - اخلاق اسلامی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف9الف3 230/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• «دانشگاه علوم اسلامی رضوی» یادآور شده است که که در عصر حاضر، با وجود دغدغه سالم‌سازی فعالیت‌ها و مقابله با مفاسد اقتصادی و ایجاد و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه عمومی، پژوهش جامعی در زمینه «اخلاق اقتصادی» به‌ویژه از دیدگاه اسلامی صورت نگرفته است و کتاب حاضر می‌کوشد این خلأ تحقیقاتی را برطرف کند.
• جواد ایروانی با تأکید بر اینکه مراد ما از «اخلاق اقتصادی»، مجموعه‌ای از صفات و رفتارهایی است که دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و مطلوب، سالم‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و مصرف بهینه را هدف خود قرار می‌دهد و فرد مسلمان، در پرتو اعتقادات دینی، خود را پایبند به اجرای آن می‌داند، چند نکته را افزوده است از جمله:

1. منظور از مسائل اخلاقی، تنها مستحبات و مکروهات نیست، بلکه بخشی از آن، در حوزه واجبات و محرمات، جای می‌گیرند.
2. بسیاری از مسائل حقوقی نیز می‌تواند از جهتی، اخلاقی باشد و در چارچوب اخلاق تبیین شود.
3. پشتوانه اجرایی احکام اخلاقی، -به‌ویژه در موارد عدم منع یا وجود گریزگاه قانونی- الزام درونی برخاسته از اعتقادات دینی و وجدان انسانی و نیز توجه به آثار مثبت اقتصادی آن است.
4. بیشتر مباحث این کتاب بر استفاده از آیات و روایات معتبر، با تأکید بر ارزیابی دلالی به‌جای سندی، تمرکز یافته است.
5. کوشش شده است که کارکردهای اقتصادی آموزه‌های اخلاقی به زبان اقتصاد معاصر بیان گردد و تنها به آثار معنوی آن بسنده نشود.

ساختار و محتوا

• این اثر از 4 بخش به ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. کلیات و مبانی: به تعاریف اخلاق و اقتصاد، نقد جدایی اخلاق از اقتصاد، و مبانی جهان‌بینی و انسان‌شناختی مکاتب اقتصادی (سرمایه‌داری، سوسیالیسم، اسلام) می‌پردازد.
2. اخلاق کار و تولید: ارزش کار در اسلام، فلسفه و آثار کار (اقتصادی، روحی-اخلاقی، اجتماعی)، و عوامل مؤثر بر وجدان کاری و نقش ارزش‌های معنوی در رشد اقتصادی را بررسی می‌کند.
3. اخلاق توزیع و تجارت: مبانی اخلاقی توزیع ثروت در اسلام (مالکیت خدا، عدالت و اخوت)، آسیب‌شناسی توزیع ثروت (مانند تکاثر)، و اخلاق تجارت (مانند توجه به معنویات، عدالت، نفی کم‌فروشی، نفی غش و احتکار) را تشریح می‌کند.
4. اخلاق مصرف: اهداف و محدودیت‌های مصرف، نفی اسراف و تبذیر، و اصول مصرفی مانند اعتدال، ساده‌زیستی و قناعت را مورد بحث قرار می‌دهد.

نمونه مباحث

• فعالیت تولیدی، عنصر اساسی در کسب درآمد است. قرآن کریم در آیات فراوان، با یادآوری این که خداوند، منابع و امکانات جهان را برای انسانها آفریده و آن را رام ایشان ساخته است، با تأکید بر تصرف در عوامل تولید، آدمی را به آباد کردن زمین و برطرف ساختن نیازهای معیشتی خود تشویق فرموده و به گونه‌های مختلف، اهمیت آن را نمایان ساخته است.
• اهمیت اعتدال تا آن‌جاست که حتی صرف مال در راه خدا و انفاق نیز بایستی در حدّ میانه و به دور از افراط و تفریط انجام گیرد: «وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا.» (اسراء/ 29.) ...

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.