المنطق التعليمي
المنطق التعليمي، تألیف نویسنده معاصر عبدالجواد ابراهیمىفر، اثری است مبتنی بر کتاب المنطق (مظفر) نوشته محمدرضا مظفر (1322-1383ق)، برای آموزش منطق علامه مظفر. این کتاب، رویکردی جدید را برای تدریس علم منطق ارائه میدهد.
| المنطق التعليمي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابراهیمیفر، عبدالجواد (نويسنده) مظفر، محمدرضا (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | (منهج جدید في تعليم المنطق للعلامة المظفر) ** المنطق ** دروس في علم المنطق |
| ناشر | دار الفکر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1379ش - 1421ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6012-28-0 |
| موضوع | منطق - ذرهگرایی منطقی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2الف4ع 78 BC |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه نگارش این اثر، بازنگری و ارائه کتاب «المنطق» علامه مظفر در قالبی متناسب با نیازهای آموزشی روز تحت عنوان «المنطق التعليمي» بوده است. هدف، سادهسازی و آسانسازی مفاهیم منطقی با حفظ اصالت اثر اصلی، پرهیز از توضیحات زائد و مطالب تکراری و ارائه یک روش جدید و مناسب برای تدریس منطق بوده است. این تلاش، برای ایجاد یک برنامه درسی منطقی که پاسخگوی نیازهای علمی فراگیران باشد، صورت گرفته است[۱].
ساختار
این کتاب در قالب ۸۰ درس تدوین شده است. ساختار آن بهگونهای است که مباحث منطق را در ابواب مختلفی شامل مباحث الفاظ، کلی، معرف، قضایا و صناعات پنجگانه منطق بررسی میکند. در پایان هر درس، تمریناتی برای تثبیت مطالب ارائه شده است و در انتهای هر بخش اصلی، سؤالاتی برای ارزیابی درک دانشجو از موضوعات کلیدی گنجانده شده است.
گزارش محتوا
- مدخل: این بخش، به ضرورت علم منطق و تعریف آن میپردازد و بیان میکند که منطق، ابزاری است برای مصون ماندن ذهن از خطا در تفکر.
- علم: یکی از مباحث مدخل، علم است که به دو دسته «حضوری» و «حصولی» تقسیم و تفاوتهای ادراکهای حسی و خیالی توضیح داده میشود. همچنین، اقسام تصدیق (یقین، ظن، وهم و شک) و درجات آنها از نظر قوت و ضعف بررسی میگردد. علم از جنبه دیگر به «ضروری» و «نظری» تقسیم شده و هرکدام توضیح داده شده است[۲].
- بخش «الفاظ»، به ضرورت الفاظ در منطق و انواع وجود (خارجی، ذهنی، لفظی و کتبی) میپردازد. سپس به بحث «دلالت» پرداخته میشود که به سه نوع عقلی، طبعی و وضعی تقسیم میگردد. دلالت لفظی وضعی نیز به مطابقی، تضمنی و التزامی تقسیم شده و شرایط هریک بررسی میگردد. این بخش ادامه یافته و تقسیمات الفاظ از نظر معنی را در بر میگیرد، مانند مختص، مشترک، منقول، مرتجل، حقیقت و مجاز[۳]. بحث ترادف و تباین و اقسام تقابل (نقیضین، ملکه و عدم، ضدین و متضایفین) و تقسیم الفاظ به مفرد و مرکب و تقسیم مرکب به تام و ناقص و اقسام جمله تام (خبر و انشا) و اجزای کلام (اسم، فعل، حرف) نیز بررسی میشود[۴].
- در ادامه، مبحث «کلی» مطرح میشود که به مفاهیم و مصادیق میپردازد و تفاوت بین کلی و جزیی را روشن میکند. سپس، کلی به متواطی و مشکک تقسیم شده و ارتباط بین مفهوم و مصداق (عنوان و معنون) توضیح داده میشود. در ادامه این بحث، نسبتهای چهارگانه بین کلیات (تساوی، عموم و خصوص مطلق، عموم و خصوص من وجه و تباین کلی) بهتفصیل شرح داده شده و با مثالهایی واضح میگردد[۵].
- بخش دیگری به «کلیات خمس» اختصاص دارد که شامل ذاتی (نوع، جنس و فصل) و عرضی (خاص و عام) است. انواع و اقسام هریک از این کلیات با جزئیات و مثالهای متعدد توضیح داده میشود. پس از آن، به انواع عرضی، شامل لازم بین و غیر بین و مفارق دائم و سریع الزوال پرداخته میشود[۶].
- مبحث «حمل» (اسناد) نیز در کتاب بررسی میشود. انواع حمل مانند حمل ذاتی اولی، حمل شایع صناعی و حمل مواطات و اشتقاق بررسی میگردد. همچنین، مفهوم کلی منطقی، کلی طبیعی و کلی عقلی و تفاوتهای آنها بیان میگردد[۷].
- از دیگر مباحث کتاب، مبحث «قضایا» است که به تعریف قضیه و تقسیم آن به حملیه و شرطیه میپردازد. اجزای هر قضیه بهدقت شرح داده شده و تقسیمات قضیه حملیه از نظر موضوع (شخصیه، طبیعیه، مهمله و محصوره) و قضیه شرطیه (شخصیه، مهمله، محصوره) بررسی میشود. همچنین، کمیت قضایا از طریق «سور» (مثل کل، لا شیء، بعض) توضیح داده شده و تقسیمات قضیه حملیه از نظر وجود موضوع (ذهنیه، خارجیه، حقیقیه) و کیفیت (معدوله و محصله) بیان میگردد[۸].
- نویسنده در نهایت کتاب به «استدلال» و «قیاس» میپردازد. انواع استدلال (قیاس، تمثیل و استقرا) تعریف شده و اصطلاحات عمومی قیاس (صورت قیاس، مقدمه، مطلوب، نتیجه و حدود) شرح داده میشود. قیاس از نظر ماده و هیئت تقسیم شده و اشکال چهارگانه قیاس اقترانی حملی (شکل اول تا چهارم) با ذکر ضروب و شروط هر شکل بهتفصیل بررسی میگردد[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.