معجم خطباء المنبر الحسيني

معجم خطباء المنبر الحسيني، از آثار نویسنده و امامت‌پژوه معاصر عراقی، محمّدصادق کرباسی (متولد کربلا ۱۳۲۶ش)، فرهنگ‌نامه اختصاصی خطابه حسینی است و به‌طور خاص به معرفی موضوعی و ساختار مذهبی و سیر تاریخی آن، ویژگی‌های سخنوران موفق و تعدادی از خطیبان می‌پردازد که در مجالس بزرگداشت و عزاداری امام حسین(ع) به نورافشانی پرداختند. «مرکز مطالعات حسینی (لندن)»، اثر حاضر را در سال 1420ق، منتشر کرده است.

دائرة المعارف الحسینیة
پدیدآوران	کرباسی، محمد صادق (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	معجم خطباء المنبر الحسینی
ناشر	المرکز الحسيني للدراسات
مکان نشر	انگلیس - لندن
سال نشر	1420ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ش.55 /ک4د2 ۴۱/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• ناشر با تأکید بر آنکه مجالس عزای امام حسین(ع)، اولین نشانه گرامیداشت و زنده کردن امامت اهل‌بیت(ع) است، می‌افزاید: محمّدصادق کرباسی در کتاب حاضر، با بیان مراحل خطابه و صفات خطیبان حسینی، برخی از این سخنوران و سفیران هدایت را شناسانده است.

ساختار و محتوا

این اثر به این صورت سامان یافته است:

1. بخش اول: مقدمات درباره خطابه و خطیبان، مانند:
   1. مقدمه‌ ناشر (اهمیت مجالس عزای حسینی به‌عنوان محور اصلی احیای امر اهل‌بیت (ع) و نقش آن در هدایت مردم).
   2. تعریف، اهمیت و تاریخچه خطابه و جنبه‌های بلاغی و ادبی خطابه.
   3. مراحل و تطور خطابه حسینی:
      1. مرحله اول: تأسیس (دوره حضور معصومین(ع) از شهادت امام حسین(ع) در محرم ۶۱ هجری).
      2. مرحله دوم: از آغاز دوره غیبت کبری.
      3. مرحله سوم: از اوایل قرن هفتم تا اواخر قرن نهم هجری و مجالس عزاداری مخفیانه.
      4. مرحله چهارم: از اوایل قرن دهم تا قرن سیزدهم هجری؛ ظهور کتاب‌های مقتل و روضه‌خوانی.
      5. مرحله پنجم: از نیمه قرن سیزدهم تا نیمه قرن چهاردهم هجری؛ پرورش خطیبان حسینی و مقابله با انحرافات فکری.
      6. مرحله ششم: از نیمه قرن چهاردهم هجری؛ تبدیل خطابه حسینی به ابزار اطلاع‌رسانی و بیدارگری اجتماعی و توجه به مسائل سیاسی روز جامعه.
      7. مرحله هفتم: دوران معاصر؛ تأکید بر ضرورت تخصص علمی و عملی در خطابه با هدف ارتقای آن و پاسخگویی به نیازهای معاصر در سطح جهانی.
   4. ویژگی‌ها و نقش خطیب حسینی: (صفات لازم از جمله: تقوا و اخلاص، دانش عمیق در علوم دینی، ادبیات عرب، فقه، حدیث، تاریخ اسلام و قدرت بیان و تأثیرگذاری صوتی و شجاعت و صبر در مواجهه با چالش‌ها، تواضع و امانت‌داری، شناخت مخاطب).
2. بخش دوم و متن اصلی (معجم خطبای حسینی): محمّدصادق کرباسی در این بخش تعداد 108 سخنور حسینی را از مناطق مختلف جهان اسلام به‌صورت الفبایی بر اساس حرف اول نامشان شناسانده است که نامشان با حرف "الف" شروع می‌شود.

نمونه مباحث

• سیده آسیه، بنت احمد بن عبدالواحد مقدسی حائری، در نیمه دوم قرن هفتم هجری متولد شد؛ در فضایی از علم و فضیلت پرورش یافت و مبانی عربی و اسلامی را از دانشوران عصرش، فراگرفت و نزد عمر بن محمد بن معمر و زاهر بن طاهر شحامی شاگردی کرد. در حائر حسینی (کربلا) به تدریس اشتغال داشت و در کنار تدریس، به خطابه و موعظه می‌پرداخت و در مسائل حلال و حرام فتوا صادر می‌کرد. او راوی حدیث بود و فضائل اهل‌بیت(ع) را روایت می‌کرد. ابراهیم بن محمد جوینی (متوفی ۷۲۲ق) از او حدیث روایت کرده است. سبک خطابه او از بیان فضایل و مرثیه‌خوانی فراتر نمی‌رفت. سیده آسیه، زندگی خودش را با وعظ و ارشاد و عبادت و نیکی و بیان احادیث گذراند.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.