التبصير في معالم الدين
التبصير في معالم الدين أو تبصير أوليالنهی و معالم الهدی، اثر محمد بن جریر طبری (۲۲۴–۳۱۰ ق)، مورخ و مفسر ایرانی، رسالهای مختصر در مسائل اعتقادی اهل سنت و نقد برخی عقاید، از جمله عقاید معتزله است.
| التبصير في معالم الدين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طبری، محمد بن جریر (نويسنده) شبل، علی عبدالعزیز (محقق) |
| عنوانهای دیگر | تبصير أولي النهی و معالم الهدی |
| ناشر | دار العاصمة |
| مکان نشر | عربستان - ریاض |
| سال نشر | 1440ق - 2019م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-603-91181-3-8 |
| موضوع | کلام اهل سنت - قرن3ق. - اهل سنت - عقاید |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 2ت2ط 204 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این نسخه، با تعلیقات عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، ارائه شده است.
نام کتاب و انتساب آن به طبری
نام کتاب به شکلهای مختلفی از جمله: «كتاب فيه تبصير أوليالنهی و معالم الهدی»، «كتاب التبصير»، «رسالة ابن جرير إلی أهل آمل طبرستان»، «التبصير في معالم الدين» آمده است که همه از مقدمه و محتوای کتاب استنباط شده است[۱].
مهمتر از نام کتاب، انتساب آن به طبری است که به وضوح انتساب تفسیر و تاریخش به وی نیست و از اموری همچون: «نسبت دادن کتاب در نسخه خطی به طبری»، «عبارت «قال أبوجعفر» در متن»، «نقل برخی علما از کتاب و نسبت دادن آن به طبری» و «شمارش کتاب جزو آثار طبری در برخی از کتابهای تراجم و کتابشناسی»، میتوان این انتساب را اثبات کرد[۲].
انگیزه نگارش
این کتاب، رسالهای است که طبری آن را به دنبال درخواست برخی دوستداران خود از اهل سنت شهر آمل، برای ارشاد آنان و توضیح راه و اعتقاد صحیح، در اختلاف عقایدی که بین افراد ایجاد شده است، ارسال نمود[۳].
روش و محتوا
وی اصول عقاید اهل سنت را بهخصوص موضوعاتی را که مورد اختلاف و نزاع بوده، بیان کرده است و در آن به نقد فرقههای اعتقادی، از جمله معتزله و توضیح قول مختار اهل سنت پرداخته است.
ازآنجاییکه کتاب، رسالهای است در جواب استفتا و برای حل مشکلات اعتقادی، به شکل مختصر بوده و به شرح و تفصیل نپرداخته است.
طبری از روش استشهاد به قرآن و روایت، بیان اقوال مشهور، ذکر قول اهل سنت در ابتدای هر بحث با تعبیر «و الحق عندنا في ذلك»، «قال جمهور أهل الإثبات»، آوردن مناقشات و ادله از زبان مخالفان با بیان ایراد و جواب و موکول کردن تفصیل مطالب به کتابهای دیگر خود و تبویب مسائل مهم با عنوانبندی، استفاده کرده است[۴]. وی اقدام به بیان مطالبی بهعنوان قول حق در حقیقت دین، توحید و اسماء و صفات الهی، عدل و شرایع دین، معاد و نه مورد از اختلاف امت اسلامی، نموده است[۵].
در این کتاب در باب اختلاف نظر امت اسلامی، مطالبی در خلافت و امامت، حجت خداوند بر عباد، افعال عباد، جبر و اختیار، اهل کبائر، تعریف ایمان، قرآن، عذاب قبر، نکیر و منکر و احوال برزخ، رؤیت خداوند و پاسخ به آنها، مطرح میشود.
فعالیت محقق
- گزارشی از کتاب و محتوای آن و نسخه خطی، شرح حال طبری، آثار و جایگاه علمی وی، اساتید و شاگردان در مقدمه تحقیق.
- تدوین فهرست مصادر و مراجع تحقیق و فهارس فنی (آیات، احادیث و آثار، اعلام، آثار طبری، کتب، جایها و شهرها، الفاظ غریبه، شعر، فرق و طوایف، فوائد و تعلیقات و محتوا).
- توضیح برخی مفاهیم و مطالب و استدلال بر آنها، انتساب افکار و نظرات به افراد و فرق و طوایف، ضمیمه کردن تعلیقات عبدالعزیز بن عبدالله بن باز و اشاره به اختلاف نسخ، در پاورقی.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.