سلاسل صوفیه از آغاز تا کنون
| سلاسل صوفیه از آغاز تا کنون | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بوالحسنی، رحمان (نویسنده) |
| ناشر | دانشگاه ادیان و مذاهب |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1402 |
| شابک | 8ـ38ـ7967ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
سلاسل صوفیه از آغاز تا کنون تألیف رحمان بوالحسنی، در این کتاب به برخی از سلسله‌ها و طریقت‌های صوفیه از آغاز تا کنون پرداخته شده است.
ساختار
کتاب در 12 فصل تدوین شده است.
گزارش کتاب
تصوف، جریانی فکری و اجتماعی است که تأثیر عمیقی در آداب و رسوم مسلمان داشته و یکی از عوامل گسترش اسلام در شرق و غرب بوده است؛ به طوری که امروزه کمتر کشوری از جهان وجود دارد که تصوف در آنجا حضور نداشته باشد؛ حتی امروزه گروه‌های مختلفی از طریقت‌های صوفیه در غرب فعال هستند. بنابراین شناخت زوایای گوناگون آرا، افکار، آداب و رسوم این طریقت‌ها به ما در ارتباط و گسترش تعامل با مسلمانان دیگر کشورها، شناساندن شیعۀ حقیقی و تفکرات درست شیعی به مسلمانان و صدور تفکر شیعه کمک می‌کند. در این کتاب به برخی از سلسله‌ها و طریقت‌های صوفیه از آغاز تا کنون پرداخته شده است.
«طریقه» در لغت به معنای راه و روش و در اصطلاح اهل حقیقت، عبارت است از مراسم خدای تعالی و احکام تکلیفی مشروعه او که در آن رخصت جایز نیست؛ زیرا رخصت باعث وقفه و فترت در راه می‌شود. بررسی شواهد تاریخی نشان می‌دهد که مهم‌ترین دلیل زمینه‌ساز بروز و ظهور طریقه‌های صوفیانه، ویژگی نهفته در بعد تربیتی تصوف است. درواقع لوازم و ویژگی‌های پنهان این بعد، تصوفی را که جریانی فردی بود و بر محور زهد می‌چرخید، به پدیده‌ای اجتماعی و گروهی تبدیل کرد که آداب و رسوم فراوانی داشت و سبب ایجاد نخستین گروه‌های جمعی صوفیان شد.
طریقت‌های صوفیه جزء تفکیک‌ناپذیر پیکرۀ تصوف‌اند که اثرگذاری مستقیمی بر تاریخ، اجتماع، فرهنگ، شعر، ادب و حتی سیاست داشته‌اند. در اولین نوشتار این کتاب به تاریخ تصوف تا قبل از شکل‌گیری سلاسل صوفیانه پرداخته شده و سپس عوامل شکل‌گیری و دوره‌های سلاسل صوفیه بررسی شده است.
نوشتار دوم کتاب اختصاص به بررسی طریقت «قادریه» دارد. قادریه به پیروان عبدالقادر گیلانی می‌گویند که در کردستان نفوذ گسترده و شاخه‌های متعددی دارد. مشایخ قادریه را «خلیفه» می‌نامند و خلفای قادریه، شارب می‌گذارند و گیسوان بلندی دارند که در موقع ذکر، آن را پریشان می‌کنند و موی بعضی از آنها تا کمرگاه می‌رسد.
مولانا گرچه خود را منزه از هر قید و بندی می‌دانست، در همان دوران حیاتش مریدان بسیاری در میان بزرگان و عامه یافت و شهرتی بسیار حاصل کرد. مدتی بعد از درگذشت مولانا، پیروان و مریدانش طریقتی به نام «مولویه» ایجاد کردند که تا دوران جمهوریت به حیات خود ادامه داد و بعد از آن در غرب به صورت مکتبی که شیوه‌ای از حیات اخلاقی را در پیش مخاطبانش قرار می‌دهد، محل توجه قرار گرفت و در ترکیه به عنوان میراثی تاریخی به حیاتش ادامه می‌دهد. بررسی طریقت «مولویه» در فصل کتاب انجام گرفته است.
فصل چهارم کتاب اختصاص به بررسی طریقت «نقشبندیه» دارد که پیروان خواجه بهاءالدین محمد نقشبند بخارایی هستند. این طریقت، نخستین و مهم‌ترین سلسلۀ صوفی ماوراءالنهر است. نقشبندیه افزون بر ماوراءالنهر، در آسیای مرکزی، افغانستان، هندوستان، عراق، ترکیه، شمال آفریقا و ایران حضور جدی دارد.
بررسی طریقت «شاه نعمت‌اللهیه و گنابادیه» در فصل پنجم کتاب انجام گرفته است. طریقت «نعمت‌اللهیه» از طریقت‌های صوفی مشهور ایران است که در سدۀ هشتم کرمانی به دست شاه نعمت‌الله ولی کرمانی پایه‌گذاری شد. این طریقت در دوران حیات خود به شاخه‌های متعددی تقسیم شده است که از مهم‌ترین انشعابات این طریقت در ایران، سلسلۀ شمسیه، کوثریه، مونسیه، صفی‌علی‌شاهیه و گنابادیه است. در فصل پنجم و ششم طریقت و سلسلۀ نعمت‌اللهیه و گنابادیه معرفی و بررسی شده است.
موضوع فصل هفتم کتاب، بررسی طریقت «خلوتیه» است. این طریقت با توجه به پراکندگی و گسترش آن در جهان اسلام و نیز با توجه به تعداد اعضایش، یکی از مهم‌ترین طریقت‌ها برای مطالعه و بررسی است؛ بنابراین در این فصل پس از معرفی کلی و اجمالی این طریقت و بیان تاریخ و زندگی‌نامۀ مؤسس آن، چگونگی تطور و تحول طریقت و علل و عوامل گسترش آن بررسی شده است؛ درنهایت مبانی اعتقادی، شیوه‌های سلوکی و آداب و رسوم این طریقت مورد واکاوی قرار گرفته است.
طریقت‌های شاذلیه، تجانیه، بکتاشیه، بریلویه و اهل حق یا یارسان عناوین دیگر فصل‌های این کتاب را شکل می‌دهند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات