تفضلی، احمد
| تفضلی، احمد | |
|---|---|
 | |
| ولادت | ۱۶ آذر ۱۳۱۶ش |
| محل تولد | اصفهان |
| رحلت | ۲۴ دی ۱۳۷۵ش |
| مدفن | تهران |
| پیشه | استاد دانشگاه، زبان‌شناس و متخصص زبان پهلوی |
احمد تفضلی (1316-1375ش)، زبان‌شناس، ایرانشناس، پژوهشگر، مترجم و متخصص زبان پارسیگ، پارتی و استاد زبانهای باستانی در دانشگاه تهران بود. وی عضو شورای علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی از سال ۱۳۶۶ و معاون علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی از سال ۱۳۷۰ بود. تفضلی در زمینهٔ زبانهای ایرانی میانه به‌ویژه پارسیگ و پارتی، در پهنهٔ بین‌المللی یکی از معدود صاحب‌نظران به‌شمار می‌آمد.
ولادت
احمد تفضلی در ١۶ آذرماه ١٣١۶ش در اصفهان به دنیا آمد.
تحصیلات
دوران دبستان و دبیرستان را در تهران گذراند و دیپلم ادبی خود را از دبیرستان دارالفنون در سال ١٣٣۵ گرفت. دورۀ لیسانس زبان و ادبیات فارسی را در سال ١٣٣٨ در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با رتبه اول به پایان رساند و در همان سال دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران آغاز کرد.
در سال ١٣۴٠ وارد دورۀ فوق لیسانس مدرسۀ زبانهای شرقی دانشگاه لندن شد و در سال ١٣۴۴ این دوره را با موفقیت به پایان رساند و پیش از بازگشت به ایران دورهای را برای تحقیق در پاریس گذراند.
در سال ١٣۴۵ به اخذ درجه دکتری در زبانهای باستانی از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران نائل آمد.
او به‌جز تبحر در زبان فارسی، با زبان عربی کاملاً آشنا بود و به زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی تسلط کامل داشت و زبان روسی را به اندازه‌اى كه در مطالعاتش به آن نیاز داشت می‌دانست: او هوشى سرشار، تحصیلاتى درخشان، تربیتى علمى، ذهنى وقاد، مطالعاتی گسترده و دقت و پشتکاری چشمگیر داشت. او دانشمندی به معنای واقعی بود.
احمد تفضلی از سال ١٣٣٧ تا ١٣۴۵ش در استخدام ادارۀ فرهنگ عامه (از ادارات وزارت فرهنگ و هنر سابق) بود.
از سال ١٣۴۵ تا ١٣۴٧ به‌عنوان پڑوهشگر در بنیاد فرهنگ ایران به مدیریت دکتر پرویز ناتل خانلری به خدمت مشغول شد و به این همکاری حتی پس از شروع خدمت در دانشگاه تهران نیز ادامه داد.
از سال ١٣۴٧ با سمت استادیار فرهنگ و زبانهای باستانی رسماً به هیئت علمی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران پیوست. در سال ١٣۵٢ به رتبۀ دانشیاری و در سال ١٣٥٧ به رتبه استادی نائل شد و تا واپسین روز زندگیش به خدمت صادقانۀ خود در دانشگاه تهران ادامه داد.
در ده سال پایانی خدمتش در دانشگاه، ریاست بخش دانشجویان خارجى دانشكده ادبیات را نیز به‌عهده داشت.
از سال ١٣٧٠ به‌عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و از سال ١٣٧٣ معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان را نیز به عهده گرفت.
به کارهای علمی و آثار او چندین جایزه و تقدیر نامه در ایران و کشورهای دیگر همچون فرانسه و روسیه، تعلق گر فته است.
او عضو چندین مجمع علمى داخلى وخارجى بود ودر طى دوران خدمات علمى و دانشگاهی خود بجز شرکت در سمینارها و کنگره‌های متعدد ایرانشناسی، که همیشه مطلبی ارزنده برای گفتن داشت، چند بار نیز به دعوت دانشگاههای معتبر خارجی برای ایراد سخنرانی و همچنین به‌عنوان استاد مدعو عازم کشورهای دانمارک، زاپن، فرانسه، چین، روسیه و امریكا شد.[۱]
جوایز و تقدیرنامه‌ها
- مدال درجه اول فرهنگ ۱۳۳۵؛
- تقدیرنامه و جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ۱۳۶۹ برای ترجمه کتاب نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران با همکاری ژاله آموزگار استاد دانشگاه تهران؛
- لوح سپاس و جایزه کتاب برگزیده دانشگاههای کشور ۱۳۷۰ برای همان کتاب؛
- در ۴ مارس ۱۹۹۴ (اسفند ماه ۱۳۷۲ خورشیدی) آکادمی کتیبه‌ها و ادبیات، یکی از پنج آکادمی تشکیل‌دهنده انستیتوی فرانسه، از خدمات تفضلی قدردانی و جایزه گریشمن را به او پیشکش کرد. این نخستین باری بود که این آکادمی به این صورت از یک دانشمند ایرانی سپاسداری می‌کرد؛
- تقدیرنامه و جایزه کتاب سال بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۴ برای ترجمه کتاب گزیده‌های زادسپرم (Anthologie of Zadspram) به زبان فرانسوی با همکاری فیلیپ ژینیو، استاد ایرانشناس مدرسه عالی سوربون؛
- روز ۲۲ شهریور ۱۳۷۵ دانشگاه دولتی سن‌پترزبورگ طی مراسمی درجه دکترای افتخاری ایرانشناسی را به احمد تفضلی پیشکش کرد. او نخستین استاد از کشورهای شرقی بود که موفق به دریافت این دکترای افتخاری شد؛
- در سال ۱۳۷۶ کتاب تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام برنده‌ی جایزه‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.[۲]
وفات
او در روز ۲۴ دی ۱۳۷۵ هنگامی که با اتومبیل خود از دانشگاه به خانه‌اش می‌رفت، ناپدید و چند ساعت بعد جنازه او پیدا شد. این قتل همزمان با قتل تعدادی از پژوهشگران و روشنفکران رخ داد. از او به عنوان قربانی قتل‌های زنجیره‌ای نام برده می‌شود.[۳]
آثار
١-واژه‌نامۀ کتاب پهلوی مینوی خرد. ١٣۴٨
٢- ترجمۀ کتاب پھلوی مینوی خرد. ١٣۵۴
٣ و ۴- ترجمه و تحقیق جلد اول و دوم کتاب نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، نوشتۀ کریستن سن، با همکاری ژاله آموزگار، ١٣۶۴ و ١٣۶٨
ه- ترجمۀ کتاب شناخت اساطیر ایران نوشتۀ هینلز با همکاری زاله آموزگار، ١٣۶٨
۶-اسطورۀ زندگی زردشت با همکاری ژاله آموزگار ١٣٧٠.
٧-زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، با همکاری ژاله آموزگار، ١٣٧٣
٨- ترجمه و تحقیق کتاب پهلوی گزیده‌های زادسپرم به فرانسه با همکاری فیلیپ ژینیو.١٩٩٣
٩-تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، که پس از درگذشت او در سال ١٣٧۶ به کوشش ژاله آموزگار انتشار یافت.
دکتر تفضلی دو اثر زیر را گردآوری کرده است:
١-یادنامه دومناش با همکاری فیلیپ ژینیو، ١٩٧٣.
٢-یکی قطرە باران، جشن‌نامۀ استاد زریاب خوبی، ١٣٧٠
از او بیش از هفتاد مقاله و نقد کتاب به زبان فارسی و بیش از هفتاد مقاله و نقد کتاب به زبانهای انگلیسی و فرانسه از سالهای ١٣۴١ به‌بعد، در نشریات معتبر ایرانی وخارجی و در دائرةالمعارفهای بزرگ ایرانی و خارجی به‌چاپ رسیده است.[۴]
پانویس
- ↑ ر.ک: آموزگار، ژاله، ص8-9
- ↑ ر.ک: وهمن، فریدون؛ همه چیز درباره زنده‌یاد احمد تفضلی، اَمُرداد، تارنمای خبری زرتشتیان
- ↑ ر.ک: احمد تفضلی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- ↑ ر.ک: آموزگار، ژاله، ص9-10
منابع مقاله
- آموزگار، ژاله، مقدمه کتاب مینوی خرد، ترجمه احمد تفضلی، انتشارات توس، ویرایش سوم، بهار1380
- مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
- اَمُرداد، تارنمای خبری زرتشتیان