البرهان في متشابه القرآن
| البرهان في متشابه القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خلف الله، احمد عزالدین عبدالله (محقق) کرمانی، محمود بن حمزه (نویسنده) |
| ناشر | دار الوفاء |
| مکان نشر | المنصوره - مصر |
| سال نشر | 1418 ق یا 1998 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | قرآن - متشابهات و محکمات قرآن - مسایل ادبی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 85/1 /ک4ب4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
البرهان في متشابه القرآن تألیف محمود بن حمزة بن نصر الکرمانى كتاب پيرامون يكى از موضوعات مهم علوم قرآنى يعنى مسالۀ الفاظ متشابه در قرآن، نوشته شده است.مؤلف كه از دانشمندان علوم اسلامى در قرن ششم هجرى و داراى تأليفات متعددى مى‌باشد در اين كتاب به بيان اسرار و علت تكرار كلمات و آيات قرآنى پرداخته است.
وى پس از ذكر آيۀ مورد بحث آيات ديگرى كه در قرآن با او شباهت لفظى دارند را نيز آورده، آنگاه با يكديگر مقايسه و علت تكرار آن را با استفاده از قواعد عربى و يا آيات ديگر از قرآن ذكر كرده است و چنانچه دو آيه مشابه برخى از الفاظ آنها مقدم و مؤخر شده باشد علت آن را نيز توضيح مى‌دهد.
از طرف ديگر، با توجه به وجوه اعجاز قرآن، و اينكه تكرار برخى آيات از روى دليل و برهان بوده، كشف علت تكرار آنها نيازمند به توانايى علمى و طهارت و پاکى باطنى است، كه با مطالعۀ اين كتاب مى‌توان به وجود اين دو خصوصيت در مؤلف آن اعتراف نمود.گرچه ممكن است برخى امروزه با پيشرفت علوم و وجود كامپيوتر بتوانندآيات و كلمات تكرارى را بدست آورند ولى كشف علت تكرار و اقامۀ برهان بر آن كارى است كه هر كس توان انجام آن را ندارد.
با توجه به ویژگی‌هاى كتاب، مطالب آن مى‌تواند در بحث زبان شناسى قرآن و نيز تفسير قرآن به قرآن مورد استفاده قرآن پژوهان و مفسران قرار گیرد.
ويژگى‌ها
- در برخى از موارد علت تكرار عامل همراه با حذف عطف را توضيح مى‌دهد مانند: «آمنا بالله و باليوم الآخر» كه در آن حرف «باء» تكرار شده است
- در ذكر متشابهات چنانچه در يكى حرف نفی «لا» و ديگرى «لن» باشد علت آنرا بيان كرده است.
- در ذكر متشابهات سعى مى‌كند تمام آياتى كه با آيه مورد بحث ارتباط دارد متذكر شود و ارتباط آنها را توضيح دهد.
- در توضيح دو آيۀ متشابه چنانچه الفاظ يكى نسبت به ديگرى تقدّم و تأخر داشته باشد علت آن را بيان نموده و رابطۀ آن را با اعجاز قرآن ذكر مى‌كند.مانند آيه شريفه:قل ان الهدى هدى اللّهو آيه:ان هدى اللّه هو الهدى
- در برخى از آيات مشابه كه قسمت اول آن يكى است ولى قسمت پایانى آن در موارد مختلف، متفاوت مى‌باشد علت آن را بيان مى‌كند مانند:«و من لم يحكم بما انزل الله»كه سه مرتبه در قرآن تكرار شده ولى در هر آيه پایان آن متفاوت است گاهى با جملۀ«فاولئك هم الكافرون»و گاهى«فاولئك هم الظالمون» و گاهى«فاولئك هم الفاسقون»آمده است.
- در برخى از آيات مشابه كه در يكى از آنها يك كلمه كمتر از ديگرى دارد علت آن را بيان كرده است مانند:قل سيروا في الارض و در آيۀ ديگر مى‌گويد:سيروا في الارض
- در سورۀ اعراف-داستان سجدۀ ابليس را مطرح نموده آيات متشابه آن را در سوره‌هایى همچون «حجر»-«ص» ذكر نموده علت تكرار آن را با توجه به آيات ديگر توضيح مى‌دهد.
- در برخى از آيات مشابه اختلاف واژه را مورد بررسى قرار داده و علت آنرا بيان نموده است مانند:«و طهّر بيتى للطائفين و القائمين»در سوره حج و«طهّرا بيتى للطائفين و العاكفين»در سوره بقره
ساختار
با توجه به اينكه كتاب پيرامون بررسى آيات متشابه (مشابه) قرآن مى‌باشد و مؤلف اين روش را در تمام آيات قرآن مورد بررسى قرار داده است لذا مطالب كتاب از طرف ايشان فصل‌بندى نشده است و بررسى آيات به ترتيب سوره‌هاى قرآن (بر حسب ترتيب مصحف عثمانى) از سورۀ حمد شروع و به سورۀ ناس خاتمه پيدا كرده است.
مثلاًدر سورۀ حمد 3 مورد تكرار ذكر نموده كه عبارتند از:'الرحمن الرحيم'اياك نعبدو اياك نستعين-(بتكرار اياك)صراط الذين انعمت عليهم-كه عليهم دو مرتبه تكرار شده است
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 391 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:
- جلد: گالينگور
- نوع كاغذ:اعلاء
- نوبت چاپ:دوم
- تاريخ انتشار:سال 1418 هجرى قمرى
- ناشر:دار الوفاء للطباعة و النشر و التوزيع
- داراى فهرست مطالب
- مؤلف: محمود بن حمزه کرمانى
- محقق:احمد عز‌الدين
- كتاب:البرهان في متشابه القرآن
تذكر:
اين كتاب توسط احمد عز‌الدين عبداللّه خلف اللّه، تحقيق و تصحيح و به چاپ رسيده و موارد زير به آن اضافه شده است:(قسمت اول در مقدمه)
- شرح مختصرى از زندگى مؤلف كتاب كه در آن احوال سياسى اجتماعى دوران زندگى وى و نيز فرقه‌هاى دينى در زمان او مورد بررسى قرار گرفته است
- بررسى اوضاع فرهنگى در منطقه‌ايى كه مؤلف در آن زندگى مى‌كرده است
- ذكر کتاب‌هایى كه از مؤلف بر جاى مانده است
- ذكر كسانى كه مؤلف کتاب‌هاى آنها را شرح نموده است
- توضيح مختصرى پيرامون موضوع كتاب(متشابهات قرآن) و بيان منظور از لفظ تشابه در آن
- معرفى كسانى كه در اين باره كتاب تألیف نموده‌اند
- هدف از تألیف در اين موضوع چيست؟
قسمت دوم:پاورقى‌ها:
- آيات و روايات متن در پاورقى آدرس دهى شده‌اند.
- ارجاع مباحث كتاب به منابع ديگر
- توضيح برخى از مباحث مطرح شده در متن
- ذكر برخى از ديدگاه‌هاى صاحب نظران دربارۀ مباحث مطرح شده در متن
قسمت سوم:خاتمۀ كتاب:
در خاتمۀ كتاب فهرست منابع و مصادرى كه در كتاب از آنها استفاده شده است به ترتيب حروف الفبائى (نويسندگان)آورده شده است