فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام
| فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی (تألیف و تحقيق) هاشمی شاهرودی، محمود (زير نظر) |
| ناشر | مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بيت عليهم‌السلام، مركز پژوهشهای فارسی الغدير ج: 1, 2, 3, 4 |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1426 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-90663-6-5 |
| موضوع | فقه جعفری - اصطلاحها و تعبیرها فقه جعفری - واژه‌نامه‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | BP 147/2 /ف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بيت(ع)، تأليف جمعى از پژوهشگران «مؤسّسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بيت(ع)»، زير نظر آيت‌الله سيد محمود هاشمى شاهرودى، از نخستين فرهنگ‌هاى تخصصى علمى - كاربردى در موضوع فقه شيعه به زبان فارسى است.
اهميت و ضرورت تدوين فرهنگ فقه، آن‌گاه بيشتر رخ مى‌نمايد كه براى بسيارى از علوم و شاخه‌هاى برخى علوم، فرهنگ‌هاى تخصصى متعدّدى نگاشته شده است، اما درباره فقه ناب اهل‌بيت(ع) فرهنگى درخور كه تشنگى شيفتگان فقه شيعى را فرو نشاند و از جستجوى فراوان و وقت‌گير براى يافتن معنا و اطّلاعاتى كوتاه و اساسى درباره عنوان‌هاى فقهى مستغنى سازد، تدوين نيافته و جاى آن در ميان كتاب‌هاى مرجع و فرهنگ‌هاى تخصصى خالى است؛ ازاين‌رو، در اين زمان كه فقه شيعه از انزوا به‌در آمده و جامه حكومت و اداره جامعه به تن كرده و به همين دليل نظر جهانيان، به‌ويژه ملّت‌هاى مسلمان را متوجه خود ساخته است، تدوين چنين فرهنگى و عرضه آن به جامعه علمى و فقاهتى بيش از پيش ضرورى مى‌نمايد[۱]
ساختار
فرهنگ فقه با بيش از شش هزار عنوان فقهى با نظم الفبايى تنظيم گرديده و سعى شده است در عين اتقان علمى، از نثرى روان و ساده و درعين‌حال، فشرده و مختصر برخوردار باشد؛ تا علاوه بر بهره‌بردارى اهل فن، براى عموم طلاب علوم دينى، دانشجويان و همه علاقه‌مندان به آگاهى اجمالى از عناوين و مباحث فقهى، قابل استفاده باشد[۲]
برخى از مهم‌ترين منابعى كه در اين كتاب، مورد استفاده قرار گرفته، عبارت است از: المبسوط، الخلاف، شرائع الإسلام، تحرير الأحكام، تذكرة الفقهاء، منتهى المطلب، جامع المقاصد، الروضة البهية، مسالك الأفهام، مجمع الفائدة و البرهان، مدارک الأحكام، الحدائق الناضرة، مفتاح الكرامة، الالعروة الوثقی - و شروح معروف آن، مانند مستمسك، التنقيح و مهذّب الأحكام - منهاج الصالحين، تحرير الوسيلة و توضيح المسائل مراجع تقليد[۳]
گزارش محتوا
براى آشنايى با محتوا و ويژگى‌هاى اين اثر، توجه به نكات زير مفيد است:
- براى استفاده بهتر، كاربرد بيشتر و سهولت در كار، تدوين فرهنگ فقه به دو مرحله كلّى تقسيم شده است.
- مرحله اول: در اين مرحله عناوينى كه داراى حكم تكليفى يا وضعى باشند و يا در فقه استدلالى به كار مى‌روند، مانند قواعد فقهى، اصطلاحات اصولى و رجالى، شناسايى شده و براى عناوين اصلى، مقاله مناسب آن تدوين گرديده است. كتاب حاضر محصول اين مرحله مى‌باشد.
- مرحله دوم: در اين مرحله كه پس از پايان يافتن مرحله نخست انجام خواهد شد، افزون بر كامل كردن مدخل‌هاى مرحله قبل و تكميل مطالب مقاله‌ها، مدخل‌هاى مربوط به كتب فقهى و فقيهان نيز اضافه خواهد شد[۴]
- براى تدوين فرهنگ فقه گام‌هاى زير انجام گرفته است:
- مدخل گزينى، تشكيل پرونده علمى، تدوين مقاله، بررسى ساختارى و محتوايى، بازنويسى، نظارت نهايى مقاله‌هاى بازنويسى‌شده به لحاظ صحّت، جامعيت، تناسب حجم و انطباق مطالب با مدخل، ويرايش، بازبينى نهايى، حروف‌نگارى[۵]
- از آنجا كه «جواهر الكلام»، گسترده‌ترين و جامع‌ترين متن استدلالى و تفريعى فقه شيعى است و عمده اقوال و استدلال‌هاى فقيهان را در خود دارد و نيز در حوزه‌هاى علمى شيعه از جايگاهى بس ارجمند برخوردار است، در فرهنگ فقه، به‌عنوان منبع اصلى مورد استفاده قرار گرفته است؛ امّا بى‌گمان، تدوين فرهنگى درباره فقه شيعه بدون بهره‌گيرى از ديگر منابع معتبر فقهى كه هريك نمايانگر تلاش بى‌وقفه فقيهان شيعه و تحوّل فقه شيعى در مراحل مختلف است و نيز بدون استفاده از كتاب‌هايى كه پس از «جواهر الكلام» نگارش يافته‌اند، كارى سنجيده و علمى نخواهد بود؛ ازاين‌رو، براى غنا و جامعيت فرهنگ فقه، از ديگر منابع معتبر نيز استفاده شده است.
- لازم به ذكر است كه: عناوين فقهى، واژگانى‌اند كه در فقه كاربرد دارند؛ خواه از اصطلاحات فقهى (واژگانى كه در فقه معنايى خاص يافته‌اند) باشند يا نباشند؛ ازاين‌رو، عناوين فقهى، اعم از اصطلاحات فقهى‌اند[۶]
- شناسه، عبارت است از تعريفى كوتاه با عبارتى غالباً بدون فعل كه در برابر هريك از عناوين و مدخل‌ها مى‌آيد. در شناسه تنها، معناى كاربردى در فقه بيان مى‌شود كه ممكن است اصطلاحى يا لغوى باشد. اگر مدخلى بيش از يك معناى كاربردى در فقه داشته باشد، جملگى در شناسه ذكر مى‌گردند؛ براى مثال، مدخل «استحلال» داراى سه معنا است كه بدين صورت ذكر مى‌شوند: استحلال: حلال شمردن/حلال كردن/حلاليت طلبيدن[۷]
- اين فرهنگ داراى ويژگى‌هاى زير است:
الف)- نخستين فرهنگ فقه شيعى و نخستين تجربه فقه‌پژوهان شيعه در زمينه فرهنگ‌نويسى؛
ب)- نگارش به زبان فارسى و قابل استفاده بودن براى كسانى كه با زبان عربى آشنايى ندارند؛
ج)- برخوردارى از جامعيت و گستردگى عناوين فقهى، به‌گونه‌اى كه تقريبا مشتمل بر تمامى عناوين فقهى موجود در متون فقهى است؛ به‌علاوه عناوين جديد كه مورد ابتلاى عموم مكلّفين در رابطه با احكام شرعى بوده و در فرهنگ زبان فارسى رايج مى‌باشد؛ اگرچه در متون فقهى گذشته نيامده باشد؛
د)- مستند بودن مطالب ارائه‌شده كه امكان پژوهش بيشتر و عميق‌تر را براى خواننده پژوهشگر فراهم مى‌كند؛
ه)- روان، ساده و قابل فهم بودن مطالب، در عين علمى و متقن بودن آنها؛
و)- تنظيم بر اساس نظام الفبايى فارسى؛
ز)- دربرداشتن مهم‌ترين مطالب فقهى، در عين رعايت اختصار[۸]
وضعيت كتاب
فهرست مدخل‌هاى هر جلد در ابتداى آن جلد و فهرست منابع در پايان آن جلد آمده است.
منابع استفاده‌شده در هر مدخل در پايان آن مدخل آمده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.