طبقات الشافعیة الکبری
| طبقات الشافعية الکبري | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبکی، عبدالوهاب بن علی (نویسنده)
طناحي، محمود محمد (محقق) حلو، عبدالفتاح محمد (محقق) |
| ناشر | دار إحياء الکتب العربية |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 1 |
| موضوع | 1.شافعيه - سرگذشت‌نامه 2.فقيهان شافعي - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 10 |
| کد کنگره | BP 54/4 /س2ط2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
طبقات الشافعیة الکبری، مهم‌ترین کتاب تاج‌الدین سبکی (ت 1370/771م) می‌باشد که با تحقیق عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی به زبان عربی منتشر شده است.
این کتاب فرهنگ نامه‌ای در خصوص شرح حال و زندگی‌نامه‌ی علمای شافعی است، که در آن به ذکر حال علمای شافعی مذهب و نسب و روایات و طبقه و کتاب‌های به جای مانده از آنها (بین سده دوم تا هفتم) پرداخته است.
ساختار
این کتاب ده جلد دارد، جلد اول از دو مقدمه تشکیل شده که توسط محققین کتاب و مؤلف نگاشته شده است و در آن سعی شده برای بیان مقصود خود با آوردن اسناد گوناگون احادیث زیادی را از پیامبر(ص) نقل نمایند. این روش همانند کاری است که ابن عساکر در کتاب «تبیین کذب المفتری» انجام داده است.
مؤلف، طبقات کتابش را بر اساس حروف معجم دسته‌بندی نموده است؛ البته از باب تبرک و تیمن در هر طبقه‌ای با اسامی احمد و محمد آغاز کرده است[۱]
جلد دوم، شامل طبقه اول و دوم است. طبقه اول کسانی هستند که با شافعی مجالست داشته‌اند و طبقه دوم کسانی که بعد از سال 200 وفات نموده‌اند[۲]
جلد سوم، شامل طبقه سوم است و آنها کسانی هستند که در سال سیصد تا چهارصد وفات یافته‌اند.
جلد چهارم و پنجم، طبقه چهارم را تشکیل می‌دهد؛ کسانی که بین سال‌های 400 و 500 از دنیا رفته‌اند.
جلد ششم و هفتم، کسانی را که بین سده پنجم و ششم وفات یافته‌اند، در بر گرفته است.
جلد هشتم، طبقه ششم؛ یعنی کسانی را که بین سده ششم و هفتم وفات یافته‌اند، شامل است.
جلد نهم و دهم مشتمل است بر کسانی که بعد از سال 700 وفات یافته‌اند.
گزارش محتوا
جلد اول از مقدمه‌ای طولانی توسط محققین و مؤلف تشکیل یافته که در آن احادیث فراوانی با سلسله اسنادی از علمای شافعی تا پیامبر اسلام(ص) نقل گردیده است. همچنین در ادامه مقدمه، مؤلف فصلی را در باب برخی اشعار شافعی آورده است[۳]
همچنین فصل دیگری در بیان شهرهای اسلام و میزان معتقدان مذهب شافعی در آنها و اسامی کتاب‌هایی درباره علمای آن شهرها آورده است[۴]
در جلد دوم تا دهم کتاب، به ذکر حال علمای شافعی پرداخته شده است که نویسنده آنها را در هفت طبقه قرار داده است.
مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب عبارتند از:
- نویسنده سعی کرده تا جایی که برایش ممکن بوده، علاوه بر نسب، کنیه، مکارم اخلاقی و محسنات رفتاری افراد را در کتاب خود بیان نماید؛ مثلاًمی‌نویسد: محمد بن احمد بن محمد بن عبدالله بن عباد مکنی به ابوعاصم عبادی هروی، پیشوایی بزرگ، قاضی مذهب، دریایی جوشان از دانش و... بود[۵]
- همچنین درصورتی که تاریخ تولد و وفات فردی مشخص باشد آن را نقل کرده است؛ مثلاًدرباره ابوعاصم عبادی می‌نویسد: «وی در سال 375ق متولد گردید»[۶]و درصورتی که در موردی نقل قول‌های مختلفی در مورد ولادت[۷]و یا وفات[۸]فردی وجود دارد در کتابش می‌آورد.
- همچنین مهم‌ترین اساتید و شاگردان او را ذکر می‌کند؛ مثلاًمی‌نویسد:
ابوعاصم عبادی هروی از چهار عالم بزرگ عصر خویش اخذ علم نموده است که عبارتند از: قاضی ابومنصور محمد بن احمد ازدی هروی، قاضی ابوعمر بسطامی، ابوطاهر زیادی و ابواسحاق اسفراینی[۹]
- مؤلف سعی کرده گفتار بزرگان درباره افراد را نیز بیان نماید؛ مثلاًمی‌نویسد: ابن دبیثی در مورد اسعد بن عجلی می‌گوید: او زاهد بود، آگاهی کاملی به مذهب داشت، از دسترنج خود می‌خورد و در اصفهان به فتوای او عمل می‌شد[۱۰]
- همچنین کتاب‌های نگاشته شده توسط فرد را ذکر می‌کند؛ مثلاًمی‌نویسد:
عجلی کتابیبه نام «آفات الوعاظ» جمع‌آوری نمود و نیز کتاب «شرح مشکلات الوسیط و الوجیز» و کتاب «تتمة التتمة» از جمله کتاب‌های اوست[۱۱]
- همچنین فوایدی از سخنان و یا گفتار و رفتار یک فرد را تحت عنوان فوائد می‌آورد[۱۲]
- همچنین این کتاب مشتمل بر برخی مناظرات است؛ همانند آنچه در مناظره شافعی با احمد بن حنبل درباره ترک کننده نماز بیان شده[۱۳]و یا مناظره‌ای که از شافعی با ابوعبیده نقل شده است[۱۴]
- در ابتدای برخی از جلدهای کتاب، محققین، مطلب مختصری را با عنوان «بیان» در تبیین اینکه این جلد از کتاب از روی کدام نسخه نوشته شده است، آورده‌اند[۱۵]
- برخلاف فقهای اشاعره سنتی، سبکی با تفکر معتزله و به خصوص ابوالحسن اشعری میانه خوبی دارد. سبکی با تجلیل و تعظیم بسیار، نام او را در طبقات الشافعیة الکبری آورده و تا توانسته در مناقب و فضائلش سخن گفته است[۱۶]
وضعیت کتاب
محققین اثر در انتهای هر جلد از کتاب، فهارس فنی (تراجم، اعلام، قبائل و امم و فرق، اماکن و شهرها و آب‌ها، روزها و وقایع و جنگ‌ها، کتاب‌ها، آیات قرآنی، احادیث نبوی، امثال، قافیه‌ها و نیمه بیت‌ها، مراجع و...) را آورده‌اند. همچنین بخشی را با عنوان تصویبات و استدراکات در انتهای برخی مجلدات آورده‌اند.
محققین در پاورقی‌های کتاب، آدرس آیات[۱۷]و منابع[۱۸]، معنای یک واژه[۱۹]، کیفیت ضبط یک نام و یا محل[۲۰]، نظرات دیگر درباره زمان وفات یک فرد[۲۱]، نسخه بدل[۲۲]و... را بیان کرده‌اند.
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج2، ص5-71
- ↑ همان، ص181
- ↑ ر.ک: همان، ج1، ص291
- ↑ ر.ک: همان، ص324
- ↑ همان، ج4، ص104
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص110
- ↑ ر.ک: همان، ص111
- ↑ ر.ک: همان، ج4، ص104
- ↑ ر.ک: همان، ج8، ص127
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص156
- ↑ ر.ک: همان، ص60
- ↑ ر.ک: همان، ص159
- ↑ ر.ک: همان، ج9، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ج3، ص347
- ↑ همان، ج1، ص15
- ↑ همان، ج1، ص87
- ↑ همان، ج1، ص24
- ↑ همان، ج2، ص243
- ↑ همان، ج2، ص242
- ↑ ج1، ص8
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.