أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه (فاكهی)
| أخبار مکة في قديم الدهر و حديثة (فاکهي) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فاکهی، محمد بن اسحاق (نویسنده) ابن دهیش، عبدالملک (محقق) |
| ناشر | مکتبة الأسدي |
| مکان نشر | مکه مکرمه - عربستان |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 4 |
| موضوع | مکه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | DS 248 /م7 ف28 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أخبار مکة في قدیم الدهر و حدیثه نوشته ابوعبدالله محمد بن اسحاق فاکهی (متوفی بین سال‌های 272-279ق)، با تحقیق عبدالملک ابن دهیش، کتابی در تاریخ محلی مکه با تأسف جزء اوّل کتاب مفقود شده و نسخه موجود؛ شامل جزو دوم کتاب و بخش‌هایی از جزو اول است که در ضمن کتاب‌های دیگر نقل شده بوده و با تلاش مصحّح محترم گردآوری گردیده است. فاکهى با اَزرقى معاصر بود. مهم‌ترین اثر ارزشمند او اخبار مکه است که فاسى درباره او گفته: کتاب اخبار مکه بسیار خوب است و فواید زیادى در آن وجود دارد و ما را از کتاب ازرقى بى‌نیاز کرده است.
ساختار
کتاب، شامل مطالب کتاب در شش جلد بیان شده است.
گزارش محتوا
در این کتاب نصوص فراوانى از کتاب‌هایى که به دست ما نرسیده، یافت مى‌شود، به طور مثال، مى‌توان از کتاب عروة بن زبیر و مغازى موسى بن عقبه نام برد. فاکهى از کتاب عروه پنج روایت، و از کتاب مغازى موسى بن عقبه، سیزده روایت آورده است. وى از قول ابن عقبه، بیعت کنندگان در عقبه را نیز یادآور شده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه عن ابن شهاب آورده است[۱]، هفتاد و دو تن از افرادى که از قبایل گوناگون در عَقَبه حضور داشته‌اند، یاد کرده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه از ابن شهاب آورده است. محدث و تاریخ‌نگار معاصر ازرقى نیز کتابى با عنوان اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه نگاشته که به لحاظ قدمت، پس از کتاب ازرقى جاى دارد. مباحث مشترک فروانى میان دو کتاب هست؛ ولى او از ازرقى یاد نکرده است. فاکهى اهل مکه و سال‌ها پس از ازرقى زنده بوده و ازرقى و کتابش در روزگار او شهرتى داشته‌اند. با این حال، فاکهى تنها از جدّ ازرقى، احمد بن محمد، یاد کرده و گزارش‌هایى را بى‌واسط نواده‌اش از او آورده است. ممکن است هر دو نویسنده از منبع یا منابعى مشترک سود برده باشند؛ ولى احتمال اقتباس فاکهى از ازرقى منتفى نیست. پس از اخبار مکه‌ى ازرقى و فاکهى مهم‌ترین اثر، کتاب شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، نوشت تقى‌الدین الفاسى المکّى (م. 832ق.) است که بسیارى از مطالب آن به گفت مؤلف، برگرفته از کتاب ازرقى است. مشابهت مطالب این کتاب با اخبار مکه ازرقی قابل انکار، ولی می‌توان نزدیکی دوران دو نویسنده و بهره‌گیری از منقولات مشابه را از مهم‌ترین عوامل این تقارب به شمار آورد. مباحثی که در تعیین مصداق ارکان می‌تواند مورد تمسک قرار گیرد، عبارتند از:
- جایگاه مقام ابراهیم(ع)[۲]
- فاکهی، جایگاه مقام را در جوار کعبه، با عبارتی مشابه ازرقی نقل کرده و تنها تفاوتش این است آن را به جای جدّ ازرقی، به برخی از مکّیان اسناد داده است. مشابهت عبارت و حتی تردید میان دو عددِ هفتم و نهم، احتمال اقتباس فاکهی از ازرقی را تقویت می‌کند.
- فاکهی در موارد دیگری هم منقولات ازرقی از جدّش را با تعبیر بعض المکّیین روایت می‌کند. چنانکه محلّ نماز پیامبر را بنا به نقل برخی از مکّیان همین جایگاه اولیه مقام ابراهیم(ع) می‌داند؛ در حالی که ازرقی همین معنا را با عبارتی مشابه از جدش نقل می‌کند.
- فاصله رکن شامی تا مقام ابراهیم[۳]
- فاکهی نیز رکن شامی را در سمت مقام ابراهیم می‌داند و فاصله مقام از رکن را با دقت، همچون ازرقی گزارش می‌کند:
- فاصله ارکان کعبه تا مناره‌ها
- رکن شامی را فاکهی نیز در محاذات مناره مروه می‌داند و فاصله آن دو را با عبارتی؛ مانند ازرقی نقل می‌کند.
- فاصله رکن شامی تا باب بنی‌شیبه[۴]
- عبارت فاکهی در این مورد؛ همانند عبارت ازرقی است.
پانويس
منابع مقاله
متن و مقدمه کتاب.