تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام
تحفة الكرام في تاريخ مكة و بيت‌الله الحرام، اثر سید محمدمهدی بحرالعلوم (1155-1212ق)، کتابی است در تاریخ محلی مکه که با تحقیق سید محمدجواد جلالی و خالد غفوری، منتشر شده است.
| تحفة الکرام في تاریخ مکة و بیت الله الحرام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (نويسنده)
حسینی جلالی، سید محمدجواد (محقق) غفوری، خالد (محقق) |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1425ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-7635-58-3 |
| موضوع | زیارتگاه‌های اسلامی - عربستان سعودی - مکه - مسجد الحرام، مکه - مکه - مکه - تاریخ - کعبه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ب3م7 248 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اثر حاضر، از اندک آثاری است که شیعیان در تاریخ محلی مکه پدید آورده‌اند. نویسنده این کتاب، از دانشمندان مشهور امامی است که در کربلا زاده شد و در فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال و حدیث چیره‌دست بود. پدرانش از دانشمندان بزرگ امامی بودند و با برخی خاندان‌های علمی شیعه، از جمله مجلسی، خویشاوندی داشتند؛ چنان‌که خود از مجلسی اول با عنوان «جد» و از مجلسی دوم با عنوان «دایی» یاد می‌کند و این امر، بر اهمیت هرچه بیشتر کتاب، افزوده است[۱].
مبنای بحرالعلوم در این کتاب، جز در مواردی اندک، گزارش دیدگاه‌ها و سخنان دیگران است، بی‌آنکه خود داوری کند. او افزون بر پرداختن به تاریخ محلی مکه، به بیان احکام فقهی حج و حرم نیز نظر داشته است[۲].
کتاب با مقدمه مفصلی از محققین آغاز شده که در آن، ضمن ارائه شرح حال مفصلی از مؤلف، توضیحاتی پیرامون روش کار وی در کتاب و دلایل توثیق آن، در اختیار خواننده قرار گرفته است[۳].
آنچه باعث اهمیت کتاب شده است، این است که این اثر، یکی از کتاب‌های متأخر بشمار می‌آید که وقایع و رویدادهای جامع تاریخی مربوط به بیت‌الله الحرام و شهر مکه را ثبت کرده و از معالم مشاعر مقدس و حدود آنها یاد نموده است[۴].
نویسنده در این کتاب، گزیده‌هایی از چندین کتاب نوشته‌شده پیرامون تاریخ مکه را برگزیده و سپس تحت عنواینی که بر آنها متمرکز گردیده، درج نموده است که عبارتند از: رکن یمانی، شاذروان، مقام ابراهیم، حجر اسماعیل، حجرالاسود، صفا و مروه و...[۵].
نویسنده در ابتدا، به بحث پیرامون کعبه و ویژگی‌های ظاهری و تعداد دفعات ساخت و ساز آن پرداخته[۶] و سپس به مباحثی همچون حجرالاسود و ویژگی‌های ظاهری و پیشینه و فضیلت آن[۷]، رکن یمانی و فضیلت و رخدادهای تاریخی مربوط به آن[۸]، شاذروان و ویژگی‌های ظاهری و جواز طواف آن[۹].
تحفة الكرام حاوی ۲۲ موضوع اصلی است که برخی از مهم‌ترین موارد آنها بدین قرارند: حجر اسماعیل و اندازه و حدود و ویژگی‌های ظاهری آن و پیشینه تاریخی و تغییرها و نوسازی‌های آن، مقام ابراهیم و سبب ایستادن حضرت ابراهیم بر آن و اندازه و حدود و مسائل فقهی مربوط به آن و پیشینه تاریخی و تغییرهایی که گویا بر اثر سیل در آن پدید آمده، زمزم و چگونگی پیدایش این چشمه و تغییرهای تاریخی آن و نام‌هایش، مسجدالحرام و حدود آن.