عنصری، حسن بن احمد
| عنصری، حسن بن احمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | حسن بن احمد عنصری بلخی |
| نام پدر | احمد |
| محل تولد | بلخ |
| رحلت | 431ق |
| پیشه | شاعر |
| منصب | ملک‌الشعرای دربار محمود و مسعود غزنوی و یکی از بزرگ‌ترین قصیده‌سرایان و ثناگستران ادب فارسی |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | مدیحه‌سرایی |
حسن بن احمد عنصری بلخی (متوفای 431ق)، شاعر بزرگ اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری و از سرآمدان سخن در عهد خویش و در همه ادوار شعر فارسی است.
ولادت
عنصری متولد بلخ است، اما سال تولد و آغاز زندگی وی معلوم نیست.
جایگاه ادبی
عنصری، ملک‌الشعرای دربار محمود و مسعود غزنوی و یکی از بزرگ‌ترین قصیده‌سرایان و ثناگستران ادب فارسی است. مطابق بعضی نوشته‌ها، بازرگان‌زاده‌ای متمکن بوده است.
تحصیلات
تحصیلات وی نیز بر ما معلوم نیست. از دیوانش چنین برمی‌آید که به علوم اوایل آشنا بوده و علم او تنها در شعر و ادب منحصر نبوده است[۱].
او از بزرگ‌ترین استادان قصیده‌سرا و مدیحه‌پرداز از ادب فارسی است؛ به‌طوری‌که تاکنون بدین پایه و مایه در جزالت لفظ و رشاقت سبک، هیچ‌یک از شعرای قصیده‌سرا، با کثرت عده و توجه به معارضه، نتوانسته‌اند قصیده‌ای انشا کنند و اگر از عهده لفظ برآمدند، گرو معنی شدند و اگر حق معنی ادا کردند، فخامت لفظ را از دست دادند.
دیوان وی از جنبه مدیحه‌سرایی و خلق مضامین مدحی و تناسب الفاظ و ترکیبات، جایگاه ویژه‌ای در بین دیگر شاعران زبان فارسی دارد و منزلت و اعتبار وی نیز در نزد دیگر شاعران هم به جهت تسلط اوست در حوزه لفظ و هم مضمون و معنی؛ به‌گونه‌ای که هم در باریک‌ترین و دشوارترین تنگناهای اندیشه وارد گردیده است و هم سعی نموده از جنبه لفظی، عبارات و ترکیبات تازه، متوازن، متین و جزیل به‌کار برد[۲].
وفات
عنصری در سال 431ق، وفات یافته است[۳].
آثار
عنصری علاوه بر دیوان شعر، سه مثنوی با نام‌های «شادبهر و عین الحیاة»، «وامق و عذرا» و «خنگ بت و سرخ بت» داشته است که امروز متن کاملی از آنها موجود نیست، ولی برخی از ابیات آنها به‌طور پراکنده در منابعی مانند «لغت فرس» موجود است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- یلمه‌ها، احمدرضا، «بررسی تطبیقی اشعار مدحی عنصری و متنبی»، ادبیات تطبیقی، بهار و تابستان 1392، شماره 8، ص317 تا 335.
- حیدرپور نجف‌آبادی، ندا، «اشعاری نویافته از عنصری بلخی»، آینه میراث، پاییز و زمستان 1400، شماره 69، ص215 تا 231.
- معروف، یحیی؛ ستاروند، آرمین، «بررسی تطبیقی مدح بحتری و عنصری»، مطالعات ادبیات تطبیقی، بهار 139، شماره 29، ص23 تا 42.